Nanette heeft een precies uitgedachte balans die het geheel zo overtuigend maakt (vijf sterren)

Radicaal, verpletterend, een emotionele dreun; de superlatieven vliegen de Australische stand-upcomedian Hannah Gadsby (40) om de oren in de media nu de registratie van haar nieuwste comedyshow Nanette is gelanceerd op Netflix. Met deze show toerde Gadsby een jaar lang de wereld rond (ze stond er juli 2017 zelfs mee in comedyclub Toomler in Amsterdam) en oogstte daarmee veel lof en won diverse prijzen. Maar nu de show sinds 19 juni op de veelbekeken streamingdienst te zien is, breekt Gadsby door bij het grote publiek. The New York Times riep haar uit tot een ‘een belangrijke nieuwe stem in de comedy’.

De voorstelling maakt zoveel los omdat Gadsby in het tweede deel van haar show rigoureus uit het format van de doorsnee comedyset breekt en uitlegt waarom ze met comedy wil gaan stoppen. Haar metakritiek op de werking van stand-upcomedy is de opmaat naar een imposante woede-uitbarsting, die het publiek doodstil maakt. Zelfs als tv-kijker zit je aan het eind van de show als verstijfd op de bank, onder de indruk van de reeks scherpe, tot nadenken stemmende oneliners die Gadsby op het publiek heeft afgevuurd.

Naar dat daverende slotakkoord wordt knap toegewerkt, want de voorstelling begint vrij conventioneel en luchtig, met een reeks goede grappen over Gadsby’s coming-out en de keren dat zij met haar korte kapsel en stevige postuur voor een man werd aangezien. Gadsby groeide op in Tasmanië, het eiland ten zuiden van Australië, waar homoseksualiteit tot aan 1997 nog strafbaar was – precies de jaren van Gadsby’s adolescentie. Deze wrange humor over haar lesbische geaardheid sluit aan bij Gadsby’s eerdere comedywerk, qua onderwerpkeuze en zelfspot.

Maar dan maakt Gadsby haar verrassende draai: ze wil met comedy stoppen, omdat ze haar pijn niet langer wil weglachen. ‘Weet je wat zelfspot betekent als het van iemand komt die zich toch al in de marges van de samenleving bevindt? Dan is het zelfvernedering.’ Er volgt een uiteenzetting over de werking van comedy, waarin Gadsby het verschil tussen een grap (die uit twee delen bestaat: spanningsopbouw en clou) afzet tegen het verhaal (dat uit drie delen bestaat: begin, midden, eind). Doordat zij in haar comedy altijd gewend is geweest om naar de clou van de grap toe te werken, blijft een belangrijk deel van haar verhaal onbelicht. ‘Ik moet mijn verhaal nu eens écht vertellen’, zegt ze een paar keer bezwerend.

Dat echte verhaal krijgen we vervolgens te horen in een vlammende monoloog waarin Gadsby ook haar achtergrond als kunsthistoricus inzet. Via voorbeelden uit de kunstgeschiedenis laat Gadsby zien hoe de mannelijke blik de wereld domineert (vooral Pablo Picasso moet het ontgelden), en hoe ze er genoeg van heeft om de reputaties van beroemde mannen te respecteren en overeind te houden. 

Gadsby raakt aan het #MeToo-debat, maar wordt vooral ook heel persoonlijk over de homofobie die zij in haar leven heeft ervaren. Ze deelt enkele traumatische, gewelddadige ervaringen uit haar verleden. Dit deel is aangrijpend en allesbehalve grappig. Toch is er als je de hele show overziet ook nog genoeg te lachen geweest, het is de precies uitgedachte balans die het geheel zo overtuigend maakt.

‘Er is niets sterker dan een gebroken vrouw die zich weer heeft opgericht’, is een van de laatste zinnen van Gadsby’s hartenkreet. Als Nanette één ding duidelijk maakt, dan is het wel dat Gadsby zeker niet met comedy moet stoppen. Laat haar vooral doorgaan met het eigenhandig verleggen van de grenzen van haar kunstvorm.