Studeren op kosten van een brievenbusfirma, geen controle op herkomst betaling collegegeld

Nederlandse universiteiten controleren niet op verdachte geldstromen van buitenlandse studenten. Kinderen van politici uit risicolanden kunnen daardoor onopgemerkt gestolen geld via brievenbusmaatschappijen in tropische paradijzen witwassen via Nederlandse universiteiten. Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en de Groene Amsterdammer.

Zo studeerde een kind van een Moldavisch politicus aan Maastricht University op kosten van een brievenbusfirma. Deze was eigendom van een collega van de vader, een oligarch die inmiddels Moldavië is ontvlucht vanwege beschuldigingen van verduistering. De universiteit was daarmee vermoedelijk de ontvanger van een corruptiebetaling. Ook bijvoorbeeld gesanctioneerde Russische politici zouden hun nageslacht kunnen voorzien van een respectabel Nederlands diploma, zonder serieuze controle op de herkomst van de tienduizenden betaalde euro’s aan overgemaakt collegegeld.

Niemand controleert

Trouw en de Groene schreven alle openbare universiteiten plus particuliere universiteit Nyenrode aan, met vragen over controlemechanismen wat betreft verdachte geldstromen. Geen van de instellingen voert controle uit op haar studenten. Universiteiten controleren alleen op internationale sanctielijsten, niet op in dit kader relevante lijsten van Politically Exposed Persons (PEPs). Op sanctielijsten staan alleen gesanctioneerden zelf, op PEP-lijsten prijken zowel prominente politici als hun familieleden.

Eén Nederlandse universiteit neemt zelfs nog contant betaald collegegeld aan. Baliemedewerkers van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) ontvingen in de afgelopen vijf jaar ruim 1,5 miljoen euro aan cash.

Welkomstmat voor kleptocraten

De RUG neemt daarmee een risico. “Bij een grote cashbetaling moeten alarmbellen afgaan. Je zit meteen op glad ijs”, zegt witwas-expert Joras Ferwerda van de Universiteit Utrecht. “Elke onderwijsinstelling die contante betalingen aanneemt, legt eigenlijk een welkomstmat voor de deur voor de kleptocraten en witwassers van deze wereld”, zei onderzoeker Matthew Page vorig jaar tegen de Engelse krant The Times die contante betalingen aan Britse onderwijsinstellingen had onderzocht.

In het Verenigd Koninkrijk speelt de discussie over controle op geld van oligarchenkroost al langer. Alleen al West-Afrikaanse politici maken jaarlijks meer dan 30 miljoen pond collegegeld over naar universiteiten, schat Page van denktank Carnegie Endowment for International Peace (CEIP). In tegenstelling tot Nederland controleren Britse universiteiten wel zelf op verdachte geldstromen. Jaarlijks levert dat enkele tientallen meldingen op bij de National Crime Agency. Zo bevroor deze Britse dienst rekeningen van de nicht van Syrisch dictator Bashar al-Assad en de zoon van Moldavisch oud-premier Vlad Filat.

Geen meldingen

De Nederlandse Financial Intelligence Unit (FIU) ontving in de afgelopen acht jaar geen enkele melding over ongebruikelijke transacties met collegegeld. In Nederland hebben onder meer banken de wettelijke taak geldstromen te monitoren. Verdachte bevindingen rapporteren ze aan de FIU. In hun antwoorden wijzen de universiteiten dan ook vrijwel unaniem naar hun bank als verantwoordelijk controleur.

Het ontbreekt banken alleen aan een vitaal stukje informatie: kennis van de student achter de betaling. In de regel zien zij enkel het overgemaakte bedrag plus de rekening van herkomst. Bovendien zien ze collegegeldbetalingen niet als extra verhoogd risico, laat ING weten. Betalingen van coffeeshops en autohandelaren gelden als risicovoller, omdat daar sprake is van veel contante betalingen.

Meer studenten uit derde landen

Een groeiend aantal studenten in Nederland komt van buiten de Europese Economische Ruimte, een samenwerkingsverband van de EU met enkele andere landen. Tussen 2015 en 2021 verdubbelde hun aantal naar 28.000 studenten. Zij betalen de volle mep aan collegegeld, tot tienduizenden euro’s per jaar. Honderden van hen komen uit landen als Nigeria, Iran en Rusland. De kans is groot dat onder hen jongeren zitten die studeren van vermoedelijk elders weggesjoemeld geld.

Ferwerda van de Universiteit Utrecht twijfelt over de vraag of Nederlandse universiteiten financiële controle zouden moeten uitvoeren op ontvangen collegegelden. “Ik weet niet hoe vaak het gebeurt, en ik vraag me af of universiteiten genoeg kennis hebben van hun klant. Banken hebben veel meer middelen en expertise”, zegt hij.

“De Rijksuniversiteit Groningen moet contant geld accepteren, omdat dit in Nederland een wettelijk betaalmiddel is”, zegt een woordvoerder. Ferwerda vindt dat vreemd. “In onze universiteitskantine accepteren we ook geen cash meer.” Buiten de RUG nemen ook de Universiteit Twente en Maastricht University contant geld aan, maar alleen in absolute noodgevallen. Maastricht University gaat uit privacyoverwegingen niet in op het genoemde individuele geval.

Lees ook:

Illegale migratie vermoed, de verdwijnstudent op het hbo zou vooral werk zoeken

De hbo-instellingen in Nederland hebben last van misbruik van studentenvisa. Samen met de IND zoeken ze naar een oplossing voor buitenlandse ‘studenten’, die vooral willen werken.