OM opent expositie over drugsgebruik: ‘Mooi initiatief, maar zulke campagnes leiden niet tot ander gedrag’

Het is een onwennige combinatie: het Openbaar Ministerie (OM) organiseert een tentoonstelling die moet uitnodigen tot een ‘open’ gesprek over de maatschappelijke impact van het gebruik van xtc, cocaïne en amfetamine. De organisatie die strafbare feiten opspoort en vervolgt, heeft zichzelf via het zogenoemde OMspaces lucht gegeven om met een bredere blik naar de materie te kijken. Die kleine tak van de organisatie werkt samen met studenten en opleidingen om drugsgebruik vanuit meer invalshoeken te bekijken.

“Uiteindelijk is het doel van Pilletje hier, pilletje daar dat het leidt tot minder drugsgebruik onder jongeren,” zegt Machteld van Barchjansen van OMspaces. “Maar dat willen we niet moralistisch doen.” Slogans als ‘elke cokesnuiver heeft bloed aan zijn handen’ zul je bij dit onderdeel van het OM dan ook niet horen.

Maar wat dan wel?

Om precies te zijn geeft OMspaces het woord aan studenten met een kunstopleiding, die de opdracht kregen om mensen in de leeftijd van pakweg 15-35 jaar bewust te maken van de negatieve kanten van drugsgebruik. Zo bedachten ze om festivalgangers te lokken met ‘gratis’ xtc, terwijl ze in werkelijkheid naar een chemische afvaldump geleid worden. Daarna is er – zonder gratis xtc – ruimte voor dialoog over de milieuschade als gevolg van xtc-productie.

Een ander voorbeeld: een foodtruck die je op een festivalterrein kunt neerzetten. Het menu en de verpakkingen van het eten bevatten vragen of stellingen die de negatieve kanten van drugsgebruik belichten. De werken werden woensdagmiddag getoond in het A Lab in Noord.

Regulering brug te ver

“Het is een mooi initiatief, maar bewustwordingscampagnes leiden vaak niet tot ander gedrag,” zegt Floor van Bakkum, manager preventie bij Jellinek. “Ze helpen om het kennisniveau van drugsgebruikers op te krikken, maar die mensen gaan er doorgaans niet minder door gebruiken.”

Dat veel alcohol slecht is voor lichaam een geest, is bijvoorbeeld geen geheim. Maar prijsverhogingen en de afname van verkooppunten zijn effectiever om de alcoholconsumptie terug te dringen dan een voorlichtingscampagne, aldus Van Bakkum.

Bij xtc en cocaïne zijn dat soort maatregelen echter geen optie, omdat de overheid geen grip heeft op de verkoop van illegale middelen. Regulering van die drugs is in de ogen van Van Bakkum daarom zinvol, maar dat is ook voor OMspaces een brug te ver.

Bloed aan hun neus

De bewustwordingscampagne over de negatieve kanten van drugsgebruik lijkt voor Amsterdamse jongeren en jongvolwassenen overigens geen absolute noodzaak. In het jaarlijks terugkerende Antenneonderzoek onder deze groep kwam de vraag aan de orde of gebruikers zich realiseren dat ze criminele winsten mogelijk maken.

“Ze weten dat ze bloed aan hun neus hebben, als je het zo zou willen formuleren,” zei onderzoeker Ton Nabben daarover in 2019. “Maar ze zeggen ook dat ze bereid zijn om meer dan de gebruikelijke 50 euro te betalen voor een gram schone cocaïne. Internationaal onderzoek uit de Global Drug Survey toont dat 85 procent van de cokegebruikers bereid is een kwart meer te betalen voor schone, bloedvrije cocaïne. Alleen bestaat die niet.”

Of bloedvrije drugs de problemen oplossen, is ongewis. En ook met de bijdragen van OMspaces zijn de negatieve kanten van drugsgebruik niet ineens de wereld uit.