Direct naar artikelinhoud
Exclusief

Deze kinder- en jeugdpsychiater wordt straks te duur voor veel ouders: ‘Dit leidt tot maatschappelijke tweedeling’

Kinder- en jeugdpsychiater Nathalie Kuijpers: ‘Ik ben opgeleid om kinderen en volwassenen te behandelen, niet om politiek te bedrijven of mee te dingen in aanbestedingen.’Beeld Ivo van der Bent

Door een nieuwe aanbesteding in de Amsterdamse jeugdzorg vallen zelfstandige psychologen en psychiaters buiten de boot voor een contract met de gemeente. ‘Ik blijf werken voor kinderen wiens ouders mij kunnen betalen, maar dat zorgt wel voor een maatschappelijke tweedeling,’ zegt kinder- en jeugdpsychiater Nathalie Kuijpers.

Een minimale jaaromzet van een miljoen euro. Dat is een van de eisen die wethouder Marjolein Moorman (van onder andere Onderwijs en Jeugdzorg) stelt aan nieuwe aanbieders in het zwaardere segment van de zogenoemde enkelvoudige specialistische jeugdhulp: relatief kortdurende hulp bij een tiener met bijvoorbeeld een depressie, adhd of angst. Maar zo’n hoge jaaromzet heeft lang niet iedereen.

Psychologen, orthopedagogen of kinderpsychiaters die samenwerken met andere eenpitters halen geen miljoen aan omzet binnen. Toch is dat de eis van Moorman, omdat er minder aanbieders moeten komen om ook dit onderdeel van de jeugdzorg beter bestuurbaar en toegankelijk te maken (zie kader). Eerder gebeurde dat in de hoogspecialistische jeugdhulp: van de tientallen aanbieders voor zwaardere psychische problemen bleven er tien over. Een niveau lager – enkelvoudig specialistische jeugdhulp – gaat de reductie van 177 naar ongeveer 40. Ook een budgetverlaging van 7 miljoen euro moet daaraan bijdragen. Donderdag vergadert de gemeenteraad over de jeugdzorg.

Ook kinder- en jeugdpsychiater Nathalie Kuijpers (49) heeft niet zo’n hoge omzet. Ze is niet tegen de intentie achter de plannen van Moorman: zware zorg voor ernstige problematiek, lichte zorg voor lichtere problematiek, toegankelijk voor iedereen. “Maar ik behandel alleen kinderen die relatief zware, psychiatrische zorg nodig hebben,” aldus Kuijpers. “Psychologen en orthopedagogen mogen geen medicatie voorschrijven en huisartsen wagen zich er vaak niet aan, daarom komen depressieve kinderen die bijvoorbeeld niet meer naar school gaan bij mij. Indien nodig, kan ik als gespecialiseerde arts antidepressiva voorschrijven.”

Geen ruimte voor eenpitters

Kuijpers werkt laagdrempelig en bijna zonder wachttijden, terwijl het een klein jaar kan duren voordat collega-psychiaters in grotere instellingen een plek in hun agenda vrij hebben. In de nieuwe aanbestedingsronde – die tot eind april loopt en in 2024 wordt ingevoerd – is echter geen ruimte meer voor eenpitters als Kuijpers. Veel andere zelfstandige psychiaters stopten al in een eerder stadium; ze hadden geen trek in contractonderhandelingen met de gemeente, die sinds 2015 verantwoordelijk is voor de jeugdzorg.

Kuijpers heeft niet de ambitie om op de barricaden te gaan voor de Amsterdamse jeugdzorg. “Ik ben opgeleid om kinderen en volwassenen te behandelen, niet om politiek te bedrijven of mee te dingen in aanbestedingen. Als de gemeente mij niet meer wil contracteren en betalen, werk ik verder zonder de gemeente.”

Dat kan in verschillende vormen. Als haar cliënten of patiënten 18 jaar of ouder zijn, vallen ze niet meer onder de jeugdwet en betaalt de zorgverzekering. “Maar ik kan ook kinderen blijven behandelen als hun ouders me betalen,” zegt Kuijpers, wat conform de tarieven van de Nederlandse Zorgautoriteit 150-175 euro per uur kost. “Dat werkt maatschappelijke tweedeling in de hand, wat indruist tegen mijn politieke overtuigingen. Maar ik ga niet voor minder inkomsten werken, omdat ik als zelfstandige ook hoge kosten heb. Ik ben niet duurder dan grotere instellingen. Waarschijnlijk zelfs goedkoper, omdat ik minder bureaucratisch werk.”

Overigens: voor commerciële psychiaters lonken bij interim-klussen uurlonen van 250 euro of hoger. Vanwege een groot landelijk tekort aan psychiaters drijft marktwerking de tarieven stevig op.

Te duur voor ouders

Kuijpers zegt dat ze waarschijnlijk te duur is voor een deel van de ouders van haar huidige, jeugdige clientèle als die de kosten zelf moeten betalen. “Dat is heel pijnlijk, want dat betekent dat ze op een wachtlijst komen en dat verergert doorgaans de problematiek. Die is geregeld stevig: jongeren die na de pandemie kampen met een serieuze depressie, niet meer naar school gaan, denken aan suïcide of zichzelf verwonden.”

Waar sommige psychologen of pedagogen bang zijn om hun verstandhouding met de gemeente op het spel te zetten en daarom liever anoniem spreken, is Kuijpers mede vanwege haar brede inzetbaarheid onbevreesd. “Ik heb niets te verliezen. Ik snap deze nieuwe regels gewoonweg niet, omdat ik volgens mij bijdraag aan de mentale gezondheid van de Amsterdamse jeugd, zoals de gemeente wenst. Ook verlicht ik de last van huisartsen en verkort ik de wachttijden bij jeugdzorginstellingen.”

Kuijpers werkt 7 uur per week bij zo’n instelling, de Opvoedpoli, maar ze wil er niet vast in dienst treden – waar de gemeente met de aanbesteding min of meer op aanstuurt. “Het zelfstandige werken, zonder secretaresse, met korte lijnen in een praktijk met een zelfstandige gz-psycholoog en systeemtherapeut, dat spreekt mij en ook de jongeren aan. Ik werk heel laagdrempelig en niet-bureaucratisch, en dat is voor iedereen fijn. Het is geen financiële kwestie dat ik liever zzp’er blijf – de inkomsten zijn min of meer hetzelfde als in volledige loondienst.”

In Amstelveen en andere gemeenten betaalt de gemeente kinder- en jeugdpsychiaters gewoon per uur, zegt Kuijpers, maar in de Amsterdamse contracten kan dat niet. “Misschien dat ik in de nabije toekomst alleen voor andere gemeenten ga werken.” Haar praktijkruimte is in Zuid, niet al te ver van Amstelveen.

Moorman: ‘Aanbesteding moet leiden tot betere bestuurbaarheid’

De nieuwe aanbestedingsronde in de enkelvoudige specialistische jeugdhulp is volgens wethouder Marjolein Moorman nodig, omdat het een te bonte verzameling van hulpverleners is geworden. Er wordt ook hulp aangeboden die feitelijk niet onder de jeugdhulp valt. Het spectrum gaat van relatief lichte leerproblemen tot getraumatiseerde, automutilerende kinderen die eigenlijk zwaardere zorg nodig hebben in de zogenoemde hoogspecialistische jeugdhulp.

“De aanbesteding moet leiden tot betere bestuurbaarheid en grotere toegankelijkheid van de jeugdhulp,” aldus Moorman. “Het moet worden ingezet voor kinderen die jeugdhulp echt hard nodig hebben, omdat ze geen andere mogelijkheden hebben. We willen het anders doen voor een betere jeugdzorg, voor wie niet zonder kan.”

Door het aantal gecontracteerde partijen omlaag te brengen moeten ook ouders die de weg in de jeugdzorg niet goed kennen sneller toegang krijgen voor hun kinderen. De terugkerende openbare aanbestedingen – en de protesten tegen de uitkomst – vergen ook veel van de gemeentelijke organisatie.

Aanbieders vrezen door de nieuwe aanbesteding hun contracten kwijt te raken en waarschuwen voor de gevolgen op de langere termijn. Problemen die nu relatief licht zijn, kunnen bij op de loer liggende onderbehandeling erger worden en dus duurder uitpakken. Ook zien ze liever dat de gemeente selecteert op bijvoorbeeld kennis en nascholingen, niet op financiële criteria.

De nieuwe aanbestedingsronde zal gepaard gaan met meer toestroom naar de hoogspecialistische jeugdhulp, naar schatting met zo’n extra duizend kinderen die op wachtlijsten terechtkomen. Ten opzichte van 2022 heeft het college daarom 5 miljoen euro extra uitgetrokken om te voorkomen dat de wachtlijsten verder oplopen in 2023 en 2024. Ook wacht de gemeente met smart op meer geld vanuit de rijksoverheid. Dit jaar geeft de gemeente ongeveer 250 miljoen euro uit aan specialistische jeugdzorg voor een kleine 17.000 kinderen.