Roep om boycot universiteiten Israël stuit op weerstand

Een kleine zeshonderd wetenschappers die verbonden zijn aan Nederlandse universiteiten en hogescholen roepen op tot een boycot van Israëlische universiteiten. Met een petitie, een reactie op het geweld in Israël van de afgelopen weken, willen de wetenschappers hun steun en solidariteit betuigen met de Palestijnen, die „leven onder militaire bezetting, die ontheemd zijn, en die leven als tweederangsburgers in een systeem van segregatie dat [-] in feite neerkomt op apartheid”. „Dit soort geweld en discriminatie vormen de oorzaak van de geweldsescalatie die nu plaatsvindt.”

De oproep is een initiatief van medewerkers van verschillende universiteiten, van wie velen gespecialiseerd zijn in het Midden-Oosten. Dinsdag hadden ook bijna twaalfhonderd studenten een petitie met dezelfde strekking getekend. „We pleiten voor gelijkheid voor alle mensen, een eind aan ieder racisme, een einde aan al het koloniaal geweld. [-] Op grond hiervan komen wij op voor de Palestijnen en hun recht op zelfbeschikking.”

Tot een boycot was eerder opgeroepen door wat de initiatiefnemers omschrijven als hun Palestijnse collega’s „wier academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting worden bedreigd door de bezetting”.

‘Medeplichtig’

Israëlische universiteiten zijn „medeplichtig” aan de bezetting van Palestijnse gebieden, de bouw van nederzettingen en aan „apartheid” stelt Christian Henderson, universitair docent internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden, een van de initiatiefnemers van de petitie in Nederland. Daarvoor zijn bewijzen genoegen, stelt hij. In een mail noemt hij de rol van universiteiten bij „het ontwikkelen van militaire technologie en wapens”. Andere voorbeelden zijn volgens hem de locatie van Ariel University „in een illegale nederzetting op de bezette West Bank”, en een academisch programma voor de inlichtingendienst van het Israëlische leger bij Hebrew University in Jeruzalem. Deze banden vormen de „architectuur van de bezetting”, aldus de open brief.

De universiteiten zijn geen voorstander van een boycot. „Universiteiten zijn een vrijplaats voor debat en onderzoek. Deze oproep voor een boycot hoort daar absoluut niet bij en heeft geen steun van de Nederlandse universiteiten”, twitterde voorzitter Pieter Duisenberg van de Vereniging van Universiteiten (VSNU) zondag.

Initiatiefnemer Henderson stelt dat Duisenberg zichzelf tegenspreekt. „Je kunt niet de vrijheid van meningsuiting steunen maar tegen een oproep tot boycot zijn”, mailt hij. „Hij heeft het recht tegen de boycot te zijn. Maar hij heeft een verantwoordelijkheid om onze vrijheid van meningsuiting te beschermen, in dit geval het recht om op te roepen tot een boycot.” Ook is Duisenberg zich kennelijk „niet bewust” van de geschiedenis van academische boycots in Nederland, stelt Henderson, bijvoorbeeld de academische boycot van Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid.

Bijna honderdveertig wetenschappers van de Universiteit Leiden tekenden de petitie. De universiteit zelf is „als instituut” tegen een boycot, meldt rector-magnificus Hester Bijl per mail. „Een boycot is een vorm van uitsluiting en is niet passend in ons beleid waarin we als wetenschappers juist de dialoog opzoeken. We hebben contacten met wetenschappers en niet met regeringen/regimes.” Een boycot is volgens Bijl ook niet verenigbaar met het gelijkheidsbeginsel en het verbod op discriminatie in de Grondwet; dat is een „grens” die niet overschreden mag worden.

Lees ook De nieuwste vijand komt van binnen en hij heet ‘BDS’

Dat er binnen de Universiteit Leiden als „bolwerk van vrijheid” verschillend over de boycot wordt gedacht, is „uiteraard prima”, stelt Bijl. Debatteren is „goed” en wat wetenschappers kunnen doen: „Zo dragen ze bij aan kennisontwikkeling.” Wat een eventuele boycot zou betekenen voor de universiteit is een vraag die „lastig exact te beantwoorden” is, aldus Bijl. „Er zijn contacten met wetenschappers over de hele wereld, dus ook met collega’s in Israël.”

De boycot is volgens initiatiefnemer Henderson gericht tegen „instituten” en niet tegen individuele wetenschappers. „Een boycot houdt samenwerking met Israëlische wetenschappers niet tegen.”