Terug naar de krant

Elisabeth Bik: Ik blijf zoeken naar misstanden

Leeslijst interview

Elisabeth Bik wetenschapsfraude-speurneus

De Nederlandse Elisabeth Bik wordt aangeklaagd nadat ze fouten ontdekte in onderzoek van omstreden microbioloog.

Leeslijst

Zeker vijfhonderd wetenschappers hebben in een open brief hun steun uitgesproken voor de Nederlandse microbioloog en wetenschapsfraude-speurneus Elisabeth Bik. Zij wordt in Frankrijk aangeklaagd door de omstreden microbioloog Didier Raoult voor intimidatie en afpersing nadat ze in ruim zestig onderzoeken van hem misstanden heeft aangetroffen. De ondertekenaars roepen op om wetenschappelijke klokkenluiders als Bik beter te beschermen. Een vergelijkbare petitie van citizen4science, een burgerinitiatief tegen misinformatie en populisme, is al meer dan 1.800 keer ondertekend.

Foto Gerard Harbers

De steen in de vijver is Biks kritiek op een studie van maart 2020, waarin Raoult claimt dat het medicijn hydroxychloroquine effectief is tegen Covid-19. Bik constateerde onder meer dat de onderzoeksmethode rammelt, dat er geen ethische toestemming was terwijl de studie al liep, en dat er zomaar zes patiënten die het middel kregen uit het onderzoek zijn weggelaten, waaronder vier die op de IC lagen of zijn overleden. Sindsdien vallen Raoult en zijn aanhangers haar voortdurend persoonlijk aan op Twitter en in media. Raoult, oprichter en directeur van het instituut IHU Méditerranée Infection in Marseille, is in Frankrijk opgeroepen door een tuchtcommissie om zich te verantwoorden voor het aanhoudend promoten van hydroxychloroquine als medicijn tegen Covid-19. Uit diverse onderzoeken (door andere wetenschappers) blijkt dat het middel weinig tot niet helpt tegen ziekte of overlijden door Covid-19.

Bik speurt naar fouten en misstanden in wetenschappelijke publicaties. Dat doet ze in opdracht van wetenschappelijke instituten, of ze schrijft erover op Twitter, op haar eigen blog en op PubPeer, een onafhankelijke website waarop wetenschappers elkaars werk kunnen bediscussiëren.

Ik ben me er beter van bewust dat alles wat ik schrijf uit zijn verband kan worden getrokken

„De aanklacht behelst intimidatie, afpersing en chantage”, vertelt ze via Skype vanuit haar woonplaats in Californië. „Interessant genoeg is het niet ‘laster’, dat zou meer voor de hand liggen. De procureur gaat nu bekijken of er genoeg bewijs is. Dat kan maanden duren.”

Afpersing en chantage?

„Ik vermoed dat dat komt door twee tweets die ik schreef als antwoord aan Eric Chabrière, een wetenschapper die voor Raoult werkt. Hij valt mij doorlopend lastig op Twitter met vragen over wie mij betaalt. Hij insinueert dat ik betaald word door de farmaceutische industrie. Ik heb geantwoord dat dat niet zo is, en ik gaf een link naar mijn Patreon-account, waar mensen een klein bedrag kunnen geven om artiesten of anderen te steunen. Hij draait dat nu alsof ik heb gezegd: betaal me want anders ga ik jouw papers onderzoeken. Dat heb ik niet gedaan.

„Een tweede keer heb ik, sarcastisch, geschreven dat ik zijn papers ook best wilde checken, als hij me zou betalen, met een smiley erbij. Maar ook dat is geen afpersing, dat zou het zijn als hij me moet betalen om zijn papers níét te checken.”

Wat vindt u van de steunbetuiging?

„Ik ben er erg blij mee. Ik voelde me erg alleen in mijn strijd. Sinds die tweets van Chabrière krijg ik een continue stroom van nare tweets over me heen. Dat is niet leuk. Vooral niet als een tweet van hem 200 likes krijgt, en ik met mijn ruim 97.000 volgers maar twee. Op een gegeven moment twijfelde ik zelfs. Zie ik het niet helemaal verkeerd? Moet ik me erbij neerleggen dat machtige mannen als Raoult, met een heleboel dingen weg kunnen komen, en hun eigen onderzoek in hun zelf opgerichte tijdschriften publiceren?

Lees ook Franse ‘wonderarts’ schreef zijn eigen tijdschrift vol
Didier Raoult in zijn instituut in Marseille.

„Ze hadden al die energie ook kunnen steken in het beantwoorden van de kwesties op Pubpeer. Stuur de originele grafiek waaruit blijkt dat ik het mis heb, of het bewijs dat de ethische toestemming is verkregen. Maar Raoult heeft geen reacties gegeven, op geen van de 254 commentaren op zijn papers op Pubpeer. Let wel, slechts 63 daarvan zijn van mij. Dat wekt de indruk dat ze geen argumenten hebben en dat ik gelijk heb.”

Denkt u nu ook drie keer na voordat u een stuk gaat fileren?

„Nee. Ik formuleer wat zorgvuldiger op Pubpeer en in tweets, ik druk me minder sarcastisch uit. Ik ben me er beter van bewust dat alles wat ik schrijf uit zijn verband kan worden getrokken door een trol. Ik probeer bijvoorbeeld geen tweets te liken waarin mensen zeggen dat Raoult een gek is die ontslagen moet worden. Als je een groot Twitteraccount hebt, dan moet je je wat netter gedragen, besef ik nu. Maar ik ga niet stoppen, ik blijf zoeken naar misstanden in wetenschappelijk onderzoek.”

Waarom is dat speurwerk belangrijk?

„De gevolgen van slecht onderzoek kunnen ernstig zijn. Veel mensen wilden het middel hydroxychloroquine preventief gebruiken nadat toenmalig president Trump had getweet dat het een gamechanger was. Je kunt je afvragen of er extra mensen zijn gestorven omdat ze behandeld zijn met dat middel. En mensen met de auto-immuunziekte SLE, die het middel ook gebruiken, konden het een tijd niet krijgen doordat er een tekort aan was. Inmiddels is duidelijk dat het middel niet werkt tegen Covid-19. Maar nog steeds worden mensen ermee behandeld.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 25 mei 2021.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in