20 miljoen zelftesten voor studenten: wie gaat dat regelen?

Een rekensom: er zijn bijna 800.000 studenten aan hogescholen en universiteiten. Die zouden vanaf 26 april tot aan de zomervakantie twee keer per week een corona-zelftest moeten doen om weer één dag per week naar de campus te mogen – waarbij ze nog wel anderhalve meter afstand moeten houden. Het betekent dat over vier weken zo’n twintig miljoen coronazelftesten nodig zijn, die verspreid moeten worden onder studenten.

Zijn die testen er straks? Wie betaalt ze? En zijn hogescholen en universiteiten in staat dit te regelen?

Een week na de voor de meeste betrokkenen onverwachte mededeling dat studenten pas dan weer naar de campus mogen als ze preventief getest zijn, is nog weinig duidelijk over hoe dit straks wordt georganiseerd.

Universiteiten, hogescholen en studentenorganisaties benadrukken dat ze „vooral heel erg blij” zijn dat studenten na maanden thuiszitten weer een dag per week fysiek les kunnen krijgen. Ze wijzen ook op de complexe logistieke operatie. „We hebben veel vragen over de uitvoering”, zegt Maurice Limmen, voorzitter van de Vereniging Hogescholen. „We zijn op aarde om onderwijs te geven, we zijn geen medische instanties.”

„We werken er graag aan mee, maar zijn geen Wehkamp of Bol.com”, zegt Pieter Duisenberg, voorzitter van de vereniging van universiteiten (VSNU). Hij wil maar zeggen: de logistieke operatie om wekelijks miljoenen sneltesten bij studenten te krijgen, is niet de expertise van universiteiten. Op een aantal universiteiten en hogescholen wordt geëxperimenteerd met sneltesten voor studenten (Groningen, Amsterdam) en experimenten op het gebied van crowdcontrol (Delft), maar dit gebeurt op kleine schaal en is vooral bedoeld om van te leren. Limmen: „Het massaal zelftesten van álle studenten heeft een totaal ander karakter.”

Afhaalpunten

Volgens het ministerie van OCW worden ‘externe partijen’ ingehuurd die de zelftesten bij studenten thuisbezorgen óf op ‘afhaalpunten’ op de campus uitdelen. Hoe dit precies in zijn werk gaat, is onduidelijk.

De vraag is wat de toegevoegde waarde is van de zelftesten, los nog van de betrouwbaarheid. „Feit is”, zegt Duisenberg van de VSNU, „dat het tot de lockdown van half december gewoon heel goed ging op de universiteiten. We hadden het onder controle. Studenten kwamen gemiddeld één dag per week, ze hielden afstand en er was geen enkele coronabrandhaard.” De besmettingen onder studenten in het najaar van 2020 vonden volgens het RIVM vooral plaats op feestjes en in studentenhuizen.

Lees ook ‘Het grote risico van de sneltesten is dat je de zaken verergert’

Intussen wordt de druk groter om het hoger onderwijs te heropenen. Onderzoeken, onder andere van het SCP en van diverse universiteiten, laten hetzelfde beeld zien: studenten voelen zich eenzamer en somberder. dan voor de coronacrisis.

„Maar liefst één op de drie studenten had in november 2020 een laag psychisch welbevinden, in 2019 was dit nog één op de vier”, schrijft het SCP in een recent onderzoek naar de maatschappelijke gevolgen van corona.

Studenten zien ’t niet meer zitten

Dahran Çoban, voorzitter van studentenorganisatie ISO, krijgt sinds de persconferentie van vorige week huilende studenten aan de lijn die het niet meer zien zitten. „Ze vragen me letterlijk: waarom vergeten ze ons weer? Al het onderwijs is weer open, behálve de universiteiten en hogescholen. We zijn het sluitstuk geworden. Dus ja, als die zelftesten nodig zijn om te heropenen: kom maar op.”

Lyle Muns, voorzitter van studentenvakbond LSVb en „groot voorstander” van zelftesten, maakt zich zorgen over de koppeling die is gelegd tussen de zelftesten en het heropenen van het hoger onderwijs. „Als de onderwijsinstellingen het logistiek niet voor elkaar krijgen, kan dit betekenen dat studenten een week voor 26 april wéér te horen krijgen dat ze nog even moeten wachten. Niet acceptabel.” Zelftesten, vindt hij, moeten op basis van vrijwilligheid „en niet als voorwaarde voor openstelling worden gebruikt”.

Op basis van vrijwilligheid

Universiteiten en hogescholen gaan niet controleren of studenten daadwerkelijk negatief getest zijn. Limmen: „Een negatieve test is nadrukkelijk geen toegangsticket. Dit willen en kunnen we niet vragen van studenten. Het gaat op basis van vrijwilligheid.”

Duisenberg: „De verantwoordelijkheid ligt bij studenten. We zullen helpen om te zorgen dat ze de zelftesten kunnen krijgen, maar gaan niet achter de voordeur kijken of studenten ze wel gebruiken. Dat is niet te doen.”

Hoeft ook niet, zegt een woordvoerder van het ministerie van OCW. Wel of niet testen is aan studenten zelf en gebeurt „op basis van vertrouwen”.

Studenten hoeven niet te betalen voor de testen. Het kabinet trekt er 350 miljoen voor uit en nog eens 135 miljoen voor de „organisatie”. Dat geld komt „uit de grote coronapot”. Of er op 26 april miljoenen testen beschikbaar zijn? OCW zegt „alles op alles” te zetten, maar kan geen garanties geven.