SPRAWOZDANIE zawierające zalecenia dla Komisji dotyczące należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw

11.2.2021 - (2020/2129(INL))

Komisja Prawna
Sprawozdawczyni: Lara Wolters
(Inicjatywa – art. 47 Regulaminu)
Sprawozdawcy komisji opiniodawczych (*):
Raphaël Glucksmann, Komisja Spraw Zagranicznych
Bernd Lange, Komisja Handlu Międzynarodowego
(*)  Zaangażowane komisje – art. 57 Regulaminu


Procedura : 2020/2129(INL)
Przebieg prac nad dokumentem podczas sesji
Dokument w ramach procedury :  
A9-0018/2021
Teksty złożone :
A9-0018/2021
Teksty przyjęte :

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

zawierające zalecenia dla Komisji dotyczące należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw

(2020/2129(INL))

Parlament Europejski,

 uwzględniając art. 225 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

 uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej (zwaną dalej „Kartą”),

 Uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 995/2010 z dnia 20 października 2010 r. ustanawiające obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna[1] („rozporządzenie w sprawie drewna”),

 uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniającą dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylającą dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG[2] („dyrektywa o rachunkowości”),

 uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniającą dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy[3] („dyrektywa w sprawie sprawozdawczości niefinansowej”),

 uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821 z dnia 17 maja 2017 r. ustanawiające obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka[4] (rozporządzenie w sprawie minerałów z regionów ogarniętych konfliktami),

 uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/828 z dnia 17 maja 2017 r. zmieniającą dyrektywę 2007/36/WE w zakresie zachęcania akcjonariuszy do długoterminowego zaangażowania[5] („dyrektywa o prawach akcjonariuszy”),

 uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii[6] („dyrektywa o ochronie sygnalistów”),

 uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych[7] („rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji”),

 uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088[8] („rozporządzenie w sprawie systematyki”),

 uwzględniając unijny Plan działania w zakresie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego[9],

 uwzględniając Europejski Zielony Ład[10],

 uwzględniając wytyczne Komisji dotyczące sprawozdawczości w zakresie informacji niefinansowych (metodyka sprawozdawczości niefinansowej)[11] oraz wytyczne Komisji dotyczące sprawozdawczości w zakresie informacji niefinansowych: Suplement dotyczący zgłaszania informacji związanych z klimatem[12],

 uwzględniając swoje rezolucje z dnia 25 października 2016 r. w sprawie odpowiedzialności przedsiębiorstw za poważne naruszenia praw człowieka w państwach trzecich[13], z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie inicjatywy przewodniej UE dotyczącej przemysłu konfekcyjnego[14] oraz z dnia 29 maja 2018 r. w sprawie zrównoważonego finansowania[15],

 uwzględniając porozumienie paryskie przyjęte w dniu 12 grudnia 2015 r. („porozumienie paryskie”),

 uwzględniając Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, przyjętą w 2015 r., a zwłaszcza 17 celów zrównoważonego rozwoju,

 uwzględniając dokument ramowy ONZ z 2008 r. w dziedzinie działalności gospodarczej i praw człowieka zatytułowany „Protect, Respect and Remedy” [Chronić, szanować i naprawiać],

 uwzględniając wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka z 2011 r.[16],

 uwzględniając wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych[17],

 uwzględniając wytyczne OECD dotyczące należytej staranności w celu odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej[18],

 uwzględniając wytyczne OECD w zakresie należytej staranności dotyczące odpowiedzialnych łańcuchów dostaw w sektorze odzieżowo-obuwniczym[19],

 uwzględniając wytyczne OECD dotyczące należytej staranności w zakresie odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka[20],

 uwzględniając wytyczne OECD/FAO dotyczące odpowiedzialnego łańcucha dostaw rolnych[21],

 uwzględniając wytyczne OECD dla inwestorów instytucjonalnych, dotyczące należytej staranności w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej[22],

 uwzględniając wytyczne OECD dotyczące należytej staranności w celu odpowiedzialnego udzielania kredytów przedsiębiorstwom i gwarantowania emisji papierów wartościowych[23],

 uwzględniając deklarację Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) z 1998 r. dotyczącą podstawowych zasad i praw w pracy i towarzyszące jej działania następcze[24],

 uwzględniając wydaną przez MOP w 2017 r. trójstronną deklarację zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej[25],

 uwzględniając broszurę ONZ pt. „Wymiar płci w wytycznych dotyczących biznesu i praw człowieka”[26],

 uwzględniając francuską ustawę nr 2017-399 w sprawie obowiązku czujności przedsiębiorstw dominujących i zamawiających[27],

 uwzględniając holenderską ustawę o wprowadzeniu obowiązku dochowania należytej staranności w celu zapobiegania dostawom towarów i świadczeniu usług przy wykorzystaniu pracy dzieci[28],

 uwzględniając rekomendację CM/Rec(2016)3 Komitetu Ministrów do państw członkowskich dotyczącą praw człowieka i biznesu przyjętą przez Komitet Ministrów w dniu 2 marca 2016 r.,

 uwzględniając badanie Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Zewnętrznej Unii Europejskiej z lutego 2019 r. pt. „Dostęp do środków prawnych dla ofiar naruszeń praw człowieka przez przedsiębiorstwa w państwach trzecich”[29],

 uwzględniając briefingi Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Zewnętrznej Unii Europejskiej z czerwca 2020 r. zatytułowane „Prawodawstwo UE dotyczące należytej staranności w zakresie praw człowieka – monitorowanie, egzekwowanie i dostęp do wymiaru sprawiedliwości dla ofiar”[30] oraz „Istotne elementy potencjalnych przepisów dotyczących należytej staranności w zakresie praw człowieka”,

 uwzględniając badanie przygotowane dla Komisji Europejskiej pt. „Wymogi w zakresie należytej staranności w całym łańcuchu dostaw”[31],

 uwzględniając badanie przygotowane dla Komisji Europejskiej pt. „Obowiązki dyrektorów a zrównoważony ład korporacyjny”[32],

 uwzględniając zasady w sprawie praw dziecka i przedsiębiorczości opracowane przez UNICEF, inicjatywę ONZ Global Compact i Międzynarodowe Przymierze Save the Children[33],

 uwzględniając plan działania Komisji w sprawie unii rynków kapitałowych (COM(2020)0590),

 uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego na temat obowiązkowej należytej staranności,

 uwzględniając art. 47 i 54 Regulaminu,

 uwzględniając opinie przedstawione przez Komisję Spraw Zagranicznych, Komisję Handlu Międzynarodowego i Komisję Rozwoju,

 uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej (A9-0018/2021),

A. mając na uwadze, że art. 3 i 21 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) stanowią, że w stosunkach zewnętrznych Unia ma umacniać i propagować swoje wartości i zasady, a mianowicie zasady praworządności oraz poszanowania i ochrony praw człowieka, oraz przyczyniać się do trwałego rozwoju Ziemi, solidarności, swobodnego i uczciwego handlu oraz ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego; mając w szczególności na uwadze, że Unia ma wspierać trwały rozwój gospodarczy, społeczny i środowiskowy krajów rozwijających się, przyjmując za nadrzędny cel likwidację ubóstwa; mając na uwadze, że Unia ma przestrzegać tych zasad i dążyć do osiągnięcia tych celów przy opracowywaniu i wprowadzaniu w życie zewnętrznych aspektów innych swoich polityk;

B. mając na uwadze, że art. 208 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowi, że przy realizacji polityk, które mogłyby mieć wpływ na kraje rozwijające się, Unia ma brać pod uwagę cele współpracy na rzecz rozwoju;

C. mając na uwadze, że globalizacja działalności gospodarczej pogłębiła negatywny wpływ działalności przedsiębiorstw na prawa człowieka, w tym prawa socjalne i pracownicze, środowisko i dobre rządy państw; mając na uwadze, że naruszenia praw człowieka często występują już na pierwszych etapach produkcji, w szczególności podczas pozyskiwania surowców i wytwarzania produktów;

D. mając na uwadze, że Karta odnosi się do całego prawodawstwa unijnego oraz do organów krajowych wdrażających prawo Unii – zarówno w Unii, jak i państwach trzecich;

E. mając na uwadze, że jeżeli procedury należytej staranności zostaną wdrożone kompleksowo, przedsiębiorstwa w dłuższej perspektywie odniosą korzyści z lepszego prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż skupią się na zapobieganiu szkodom, a nie na ich naprawianiu;

F. mając na uwadze, że przyszłe prawodawstwo dotyczące należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw europejskich miałoby skutki eksterytorialne oraz wpływałoby na rozwój społeczny, gospodarczy i środowiskowy krajów rozwijających się oraz na ich perspektywy osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju; mając na uwadze, że ten znaczący wpływ mógłby przyczynić się do osiągnięcia celów polityki Unii dotyczących rozwoju;

G. mając na uwadze, że przedsiębiorstwa powinny szanować prawa człowieka, w tym prawa międzynarodowe i prawa podstawowe zapisane w Karcie, środowisko i dobre rządy oraz nie powinny powodować negatywnych skutków w tym zakresie ani się do nich przyczyniać; mając na uwadze, że należyta staranność powinna opierać się na zasadzie „nie szkodzić”; mając na uwadze, że art. 21 TUE wymaga od Unii promowania i umacniania uniwersalności i niepodzielności praw człowieka oraz podstawowych wolności zagwarantowanych w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i w Karcie w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju oraz spójności między działaniami zewnętrznymi i innymi obszarami polityki Unii; mając na uwadze, że Rada Unii Europejskiej uznała, iż poszanowanie praw człowieka przez przedsiębiorstwa w ramach ich działalności oraz łańcuchów dostaw jest ważne do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju wyznaczonych przez ONZ;

H. mając na uwadze, że demokracja, która chroni prawa człowieka i podstawowe wolności, jest jedyną formą rządów zgodną ze zrównoważonym rozwojem; mając na uwadze, że korupcja i brak przejrzystości w znacznym stopniu zagrażają prawom człowieka;

I. mając na uwadze, że prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do rzetelnego procesu sądowego jest podstawowym prawem człowieka zagwarantowanym w art. 8 Powszechnej deklaracji praw człowieka, art. 2 ust. 3 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz w art. 6 i 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i art. 47 Karty; mając na uwadze, że Unia, która zobowiązuje się wspierać i chronić i egzekwować prawa człowieka na świecie, powinna pomagać we wspieraniu praw ofiar łamania praw człowieka i nadużyć związanych z działalnością gospodarczą i stanowiących przestępstwo w państwach trzecich, zgodnie z dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE[34] i 2012/29/UE[35];

J. mając na uwadze, że korupcja w postępowaniach sądowych ma druzgocący wpływ na rzetelne sprawowanie wymiaru sprawiedliwości i etykę zawodową w sądownictwie oraz nieuchronnie łamie prawo do rzetelnego procesu sądowego oraz prawo do rzeczywistej rekompensaty; mając na uwadze, że korupcja może prowadzić do systematycznego łamania praw człowieka w działalności gospodarczej, na przykład przez uniemożliwienie jednostkom dostępu do towarów i usług, które państwa są zobowiązane zapewnić w ramach wypełniania obowiązków w zakresie praw człowieka, lub przez podnoszenie ceny tych towarów i usług, przez zachęcanie przedsiębiorstw do bezprawnego przejmowania lub przywłaszczania sobie gruntów, przez ułatwianie prania pieniędzy czy przez nieuprawnione przyznawanie licencji lub koncesji firmom wydobywczym;

K. mając na uwadze, że kryzys związany z Covid-19 ujawnił niektóre poważne wady globalnych łańcuchów dostaw i łatwość, z jaką niektóre przedsiębiorstwa mogą przenosić, zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośredni, negatywny wpływ swojej działalności gospodarczej do innych jurysdykcji, zwłaszcza poza granicami Unii, i nie ponosić za to odpowiedzialności; mając na uwadze, że jak wykazała Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), przedsiębiorstwa, które podjęły proaktywne działania w celu wyeliminowania zagrożeń spowodowanych kryzysem COVID-19 w sposób łagodzący niekorzystne skutki dla pracowników i łańcuchów dostaw, długoterminowo podnoszą swoją wartość i odporność, poprawiają swoją rentowność krótkoterminową i swoje perspektywy odbudowy w wymiarze średnio- i długoterminowym;

L. mając na uwadze, że należy podkreślić znaczenie wolności słowa, prawa do zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń, w tym prawa do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich, prawa do rokowań zbiorowych i akcji protestacyjnych, a także prawa do uczciwego wynagrodzenia i do godnych warunków pracy, w tym warunków bezpieczeństwa i higieny pracy;

M. mając na uwadze, że według statystyk MOP na całym świecie jest około 25 mln ofiar pracy przymusowej, 152 mln ofiar pracy dzieci, 2,78 mln zgonów spowodowanych chorobami zawodowymi rocznie i 374 mln nieśmiertelnych wypadków przy pracy rocznie; mając na uwadze, że MOP opracowała kilka konwencji mających na celu ochronę pracowników, ale nadal nie są one egzekwowane, zwłaszcza jeżeli chodzi o rynki pracy krajów rozwijających się;

N. mając na uwadze, że nadal utrzymuje się wykorzystywanie i upokarzanie ludzi przez praktyki pracy przymusowej i zbliżonej do niewolniczej, obejmujące miliony osób, z których pracy w 2019 r. czerpały korzyści niektóre przedsiębiorstwa, podmioty publiczne i prywatne oraz osoby na całym świecie; mając na uwadze, że sytuacja pracujących dzieci, których liczbę szacuje się na około 152 miliony, z czego 72 miliony pracują w warunkach niebezpiecznych, a wiele zmusza się do pracy przemocą fizyczną i psychiczną, szantażem i innymi nielegalnymi środkami, jest nie do zaakceptowania i szczególnie niepokojąca; mając na uwadze, że przedsiębiorstwa ponoszą szczególną odpowiedzialność za ochronę dzieci w szczególności i za zapobieganie wszelkim formom pracy dzieci;

O. mając na uwadze, że podstawowe prawa pracownicze, społeczne i gospodarcze zapisano w szeregu międzynarodowych traktatów i konwencji dotyczących praw człowieka, w tym w Międzynarodowym pakcie praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, podstawowych normach pracy MOP, Europejskiej karcie społecznej oraz Karcie; mając na uwadze, że prawo do pracy, swobodnego wyboru zatrudnienia i wynagrodzenia zapewniającego pracownikom i ich rodzinom egzystencję nieuwłaczającą godności ludzkiej to podstawowe prawa człowieka zapisane w art. 23 Powszechnej deklaracji praw człowieka; mając na uwadze, że w coraz większej liczbie krajów, zwłaszcza w strefach przetwórstwa eksportowego, nadal poważne zaniepokojenie budzą: nieodpowiednia państwowa inspekcja pracy, ograniczone prawo do dochodzenia odszkodowania, nadmiernie długi czas pracy, płace niepozwalające na wyjście ponad poziom ubóstwa, a także różnice w wynagrodzeniu kobiet i mężczyzn oraz inne formy dyskryminacji;

P. mając na uwadze, że grupa robocza ONZ ds. biznesu i praw człowieka podkreśliła zróżnicowany i nieproporcjonalny wpływ działalności handlowej na kobiety i dziewczęta oraz stwierdziła, że należyta staranność w zakresie praw człowieka powinna obejmować zarówno faktyczny, jak i potencjalny wpływ na prawa kobiet;

Q. mając na uwadze, że specjalny sprawozdawca ONZ ds. praw człowieka i środowiska stwierdził, iż prawo do życia, zdrowia, pożywienia, wody i rozwoju oraz prawo do bezpiecznego, czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska są niezbędne do pełnego korzystania z praw człowieka; mając na uwadze, że specjalny sprawozdawca podkreślił również, iż utrata różnorodności biologicznej zagraża pełnemu korzystaniu z praw człowieka, a państwa powinny wprowadzić regulacje dotyczące szkód dla różnorodności biologicznej wyrządzanych przez podmioty prywatne i organy rządowe; mając na uwadze, że w rezolucji 64/292 Zgromadzenie Ogólne ONZ uznało prawo do bezpiecznej i czystej wody pitnej i urządzeń sanitarnych za prawo człowieka; mając na uwadze, że w związku z tym prawa te powinny być ujęte w każdym możliwym rodzaju prawodawstwa;

R. mając na uwadze, że przedsiębiorstwa dysponują zasadniczo ograniczoną wiedzą na temat wywieranego przez swoją działalność i łańcuchy dostaw wpływu na prawa dziecka oraz potencjalnych skutków, które mogą zmienić życie dzieci;

S. mając na uwadze, że Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka oraz Rada Praw Człowieka ONZ stwierdzili, że zmiana klimatu ma niekorzystny wpływ na pełne korzystanie z praw człowieka; mając na uwadze, że państwa członkowskie mają obowiązek poszanowania praw człowieka w pracach dotyczących negatywnych skutków powodowanych przez zmianę klimatu; mając na uwadze, że wszelkie przepisy dotyczące należytej staranności przedsiębiorstw muszą być zgodne z porozumieniem paryskim;

T. mając na uwadze, że korupcja systemowa łamie zasadę przejrzystości, rozliczalności i niedyskryminacji, co ma poważne konsekwencje dla skutecznego korzystania z praw człowieka; mając na uwadze, że Konwencja OECD o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych oraz Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji zobowiązują państwa członkowskie do wprowadzenia skutecznych działań ukierunkowanych na zapobieganie korupcji; mając na uwadze, że postanowienia Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji powinny być elementem obowiązków należytej staranności przewidzianych w prawodawstwie;

U. mając na uwadze, że owa niepokojąca sytuacja uwypukliła pilną potrzebę zwiększenia zdolności przedsiębiorstw do reagowania, poczuwania się przez nie w większym stopniu do odpowiedzialności i rozliczalności za niekorzystne skutki, które powodują, do których powstania przyczyniają się lub które są bezpośrednio powiązane z ich działalnością, a także wywołała debatę na temat sposobu działania, wskazując jednocześnie na potrzebę proporcjonalnego i zharmonizowanego ogólnounijnego podejścia do tych kwestii, które jest również niezbędne do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju ONZ; 

V. mając na uwadze, że według Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka wielu obrońcom praw człowieka grozi niebezpieczeństwo, ponieważ wyrażają oni obawy związane z niekorzystnym wpływem działalności gospodarczej na prawa człowieka;

W. mając na uwadze, że debata ta doprowadziła m.in. do przyjęcia ram i standardów należytej staranności w ramach ONZ, Rady Europy, OECD i MOP; mając na uwadze, że normy te są jednak dobrowolne i w związku z tym ich stosowanie jest ograniczone; mając na uwadze, że prawodawstwo Unii powinno stopniowo i konstruktywnie opierać się na tych ramach i standardach; mając na uwadze, że Unia i państwa członkowskie powinny wspierać trwające negocjacje dotyczące stworzenia prawnie wiążącego instrumentu ONZ dla międzynarodowych korporacji i innych przedsiębiorstw w odniesieniu do praw człowieka i angażować się w te negocjacje, a Rada powinna udzielić Komisji mandatu do aktywnego uczestnictwa w toczących się negocjacjach;

X. mając na uwadze, że według badania Komisji jedynie 37% respondentów z sektora biznesu zajmuje się obecnie kwestią należytej staranności w zakresie ochrony środowiska i praw człowieka;

Y. mając na uwadze, że niektóre państwa członkowskie, takie jak Francja i Niderlandy, przyjęły przepisy mające na celu zwiększenie odpowiedzialności przedsiębiorstw i wprowadziły obowiązkowe ramy dotyczące należytej staranności; mając na uwadze, że inne państwa członkowskie, w tym Niemcy, Austria, Szwecja, Finlandia, Dania i Luksemburg, rozważają obecnie przyjęcie takich przepisów; mając na uwadze, że brak wspólnego ogólnounijnego podejścia w tej kwestii może prowadzić do mniejszej pewności prawa pod względem prerogatyw w obszarze przedsiębiorstw oraz do braku równowagi w zakresie uczciwej konkurencji, co z kolei byłoby niekorzystne dla przedsiębiorstw aktywnych w kwestiach społecznych i środowiskowych; mając na uwadze, że brak harmonizacji przepisów w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw zagraża równym warunkom działania dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w Unii;

Z. mając na uwadze, że Unia przyjęła już przepisy dotyczące należytej staranności w odniesieniu do konkretnych sektorów, takie jak rozporządzenie w sprawie minerałów z regionów ogarniętych konfliktami, rozporządzenie w sprawie drewna, rozporządzenie w sprawie egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa (FLEGT) oraz rozporządzenie w sprawie przeciwdziałania torturom; mając na uwadze, że owe akty prawne stały się punktem odniesienia dla ukierunkowanych wiążących przepisów dotyczących należytej staranności w łańcuchu dostaw; mając na uwadze, że przyszłe prawodawstwo Unii powinno wspierać przedsiębiorstwa w zarządzaniu ich obowiązkami korporacyjnymi i wywiązywaniu się z nich oraz być w pełni dostosowane do wszystkich istniejących sektorowych zobowiązań w zakresie należytej staranności i sprawozdawczości, takich jak dyrektywa w sprawie sprawozdawczości niefinansowej, oraz spójne z odpowiednimi przepisami krajowymi, aby uniknąć powielania działań;

AA. mając na uwadze, że Komisja zaproponowała opracowanie kompleksowej strategii dla sektora odzieżowego w ramach nowego planu działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, który przez włączenie jednolitego zestawu norm dotyczących należytej staranności i odpowiedzialności społecznej mógłby stanowić kolejny przykład włączenia bardziej szczegółowego podejścia do konkretnego sektora; mając na uwadze, że Komisja powinna zaproponować dalsze unijne przepisy sektorowe dotyczące obowiązku należytej staranności, na przykład w odniesieniu do towarów mogących stwarzać ryzyko dla lasów i ekosystemów, a także w odniesieniu do sektora odzieżowego;

1. uważa, że dobrowolne standardy należytej staranności mają ograniczenia i nie doprowadziły do znacznych postępów w zapobieganiu szkodom w zakresie praw człowieka i środowiska ani nie skutkują ułatwieniami w dostępie do wymiaru sprawiedliwości; uważa, że Unia powinna pilnie przyjąć wiążące wymogi dla przedsiębiorstw w zakresie identyfikowania, oceny, zapobiegania, zaprzestawania, łagodzenia, monitorowania, informowania, rozliczania, rozwiązywania i naprawy w odniesieniu do potencjalnych lub rzeczywistych niekorzystnych skutków dla praw człowieka, środowiska i dobrych rządów w ich łańcuchu wartości; uważa, że byłoby to korzystne zarówno dla zainteresowanych stron, jak i dla przedsiębiorstw pod względem harmonizacji, pewności prawa, równych warunków działania i łagodzenia nieuczciwej przewagi konkurencyjnej państw trzecich wynikającej z niższych standardów ochrony, a także z dumpingu socjalnego i środowiskowego w handlu międzynarodowym; podkreśla, że poprawiłoby to reputację przedsiębiorstw z UE i samej Unii jako podmiotu wyznaczającego standardy; podkreśla dowiedzione korzyści dla przedsiębiorstw wynikające ze stosowania skutecznych praktyk odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, które obejmują lepsze zarządzanie ryzykiem, niższe koszty kapitału, ogółem lepsze wyniki finansowe i większą konkurencyjność; jest przekonany, że należyta staranność zwiększa pewność i przejrzystość w odniesieniu do praktyk w zakresie dostaw stosowanych przez przedsiębiorstwa pozyskujące surowce w państwach spoza Unii oraz pomoże chronić interesy konsumentów poprzez zapewnienie jakości i niezawodności produktów, a także powinna prowadzić do bardziej odpowiedzialnych praktyk zakupowych i długoterminowych relacji między dostawcami a przedsiębiorstwami; podkreśla, że ramy te powinny opierać się na zobowiązaniu przedsiębiorstw do podejmowania wszelkich proporcjonalnych i współmiernych środków oraz wysiłków będących w granicach możliwości przedsiębiorstw;

2. podkreśla, że choć obowiązkiem przedsiębiorstw jest poszanowanie praw człowieka i dbanie o środowisko, odpowiedzialność za ochronę praw człowieka i ochronę środowiska spoczywa na państwach i rządach, a odpowiedzialności tej nie należy przenosić na podmioty prywatne; przypomina, że należyta staranność jest przede wszystkim mechanizmem zapobiegawczym i że przedsiębiorstwa powinny być przede wszystkim zobowiązane do podejmowania wszelkich proporcjonalnych i współmiernych środków oraz do dokładania wszelkich starań w celu identyfikowania potencjalnych lub rzeczywistych negatywnych skutków oraz do przyjmowania strategii politycznych i środków mających na celu przeciwdziałanie zagrożeniom;

3. wzywa Komisję, by w działaniach z zakresu polityki zewnętrznej, w tym w umowach handlowych i inwestycyjnych, zawsze uwzględniała postanowienia i dyskusje dotyczące ochrony praw człowieka;

4. zwraca się do Komisji o przeprowadzenie szczegółowego przeglądu przedsiębiorstw z siedzibą w Sinciangu, które eksportują produkty do UE, w celu wskazania potencjalnych naruszeń praw człowieka, zwłaszcza związanych z represjami wobec Ujgurów;

5. przypomina, że pełne korzystanie z praw człowieka, w tym z prawa do życia, zdrowia, żywności i wody, zależy od ochrony bioróżnorodności będącej podstawą usług ekosystemowych, z którymi nieodłącznie związany jest dobrostan człowieka;

6. zauważa, że ze względu na pandemię COVID-19 małe i średnie przedsiębiorstwa znajdują się w trudnej sytuacji; uważa, że zapewnienie im wsparcia i stworzenie korzystnego otoczenia rynkowego to kluczowe cele Unii;

7. podkreśla, że naruszenia praw człowieka oraz nieprzestrzeganie norm społecznych i środowiskowych może być wynikiem działalności własnej przedsiębiorstwa lub działalności przedsiębiorstw utrzymujących z nim relacje biznesowe i będących pod jego kontrolą w łańcuchu wartości; podkreśla w związku z tym, że należyta staranność powinna obejmować cały łańcuch wartości, a także politykę ustalania priorytetów; przypomina, że wszystkie prawa człowieka są uniwersalne, niepodzielne, współzależne i wzajemnie powiązane oraz że powinny być wspierane i przestrzegane uczciwie, sprawiedliwie i bez dyskryminacji;

8. wzywa do zwiększenia identyfikowalności łańcuchów dostaw w oparciu o reguły pochodzenia określone w unijnym kodeksie celnym; zauważa, że polityka Unii w zakresie praw człowieka i przyszłe wymogi należytej staranności przedsiębiorstw przyjęte w wyniku wniosku ustawodawczego Komisji powinny być uwzględniane przy prowadzeniu unijnej polityki handlowej, w tym w odniesieniu do ratyfikacji umów handlowych i inwestycyjnych, i powinny obejmować handel ze wszystkimi partnerami handlowymi, a nie tylko z tymi, z którymi Unia zawarła umowę o wolnym handlu; podkreśla, że unijne instrumenty handlowe powinny obejmować silne mechanizmy egzekwowania prawa, takie jak wycofanie preferencyjnego dostępu w przypadku nieprzestrzegania przepisów;

9. uważa, że zakres wszelkich przyszłych obowiązkowych unijnych ram należytej staranności powinien być szeroki i obejmować wszystkie duże przedsiębiorstwa podlegające prawu państwa członkowskiego lub mające siedzibę na terytorium Unii, w tym przedsiębiorstwa oferujące produkty finansowe i świadczące usługi finansowe, niezależnie od ich sektora działalności oraz niezależnie od tego, czy są przedsiębiorstwami publicznymi czy też kontrolowanymi przez podmioty publiczne, a także małe i średnie przedsiębiorstwa, których akcje są notowane na giełdzie, oraz małe i średnie przedsiębiorstwa wysokiego ryzyka; uważa, że ramy powinny obejmować także przedsiębiorstwa, które mają siedzibę poza Unią, ale prowadzą działalność na rynku wewnętrznym;

10. jest przekonany, że przestrzeganie obowiązków w zakresie należytej staranności powinno być warunkiem dostępu do rynku wewnętrznego oraz że podmioty gospodarcze powinny być zobowiązane do sporządzenia i przedstawienia dowodów, przez stosowanie należytej staranności, że produkty wprowadzane przez nie na rynek wewnętrzny są zgodne z kryteriami dotyczącymi ochrony środowiska i praw człowieka określonymi w przyszłych przepisach dotyczących należytej staranności; wzywa do wprowadzenia środków uzupełniających, takich jak zakaz przywozu produktów związanych z poważnymi naruszeniami praw człowieka, takimi jak praca przymusowa lub praca dzieci; podkreśla znaczenie włączenia celu zwalczania pracy przymusowej i pracy dzieci do rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju w umowach handlowych Unii;

11. uważa, że niektóre przedsiębiorstwa, zwłaszcza małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na giełdzie oraz małe i średnie przedsiębiorstwa wysokiego ryzyka mogą potrzebować mniej rozbudowanych i sformalizowanych procesów należytej staranności oraz że podejście proporcjonalne powinno uwzględniać m.in. sektor działalności, wielkość przedsiębiorstwa, wagę i prawdopodobieństwo zagrożeń dla poszanowania praw człowieka, dobrego zarządzania i środowiska powiązanych z działalnością przedsiębiorstwa, kontekst jego działalności, w tym kontekst geograficzny, model biznesowy, pozycję w łańcuchach wartości oraz charakter produktów i usług; wzywa do udzielenia specjalnej pomocy technicznej unijnym przedsiębiorstwom, zwłaszcza małym i średnim, aby mogły one spełnić wymogi należytej staranności; 

12. podkreśla, że strategie w dziedzinie należytej staranności powinny być dostosowane do celów zrównoważonego rozwoju i celów polityki UE w dziedzinie praw człowieka i środowiska, w tym Europejskiego Zielonego Ładu, oraz do zobowiązania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r., jak i do polityki międzynarodowej UE, w szczególności Konwencji o różnorodności biologicznej, porozumienia klimatycznego z Paryża i jego celów dotyczących ograniczenia globalnego wzrostu średnich temperatur do nie więcej niż 2 °C powyżej poziomu z epoki przedprzemysłowej oraz podejmowania wysiłków w celu ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 °C powyżej poziomu z epoki przedprzemysłowej; zwraca się do Komisji o opracowanie, przy znaczącym udziale odpowiednich organów, urzędów i agencji Unii, zestawu wytycznych dotyczących należytej staranności, w tym wytycznych dla poszczególnych sektorów, dotyczących sposobu przestrzegania obowiązujących i przyszłych unijnych i międzynarodowych obowiązkowych instrumentów prawnych oraz zgodności z dobrowolnymi ramami należytej staranności, w tym spójnymi metodami i jasnymi miernikami pomiaru skutków i postępów w dziedzinie praw człowieka, środowiska i dobrych rządów; przypomina, że wytyczne takie byłyby szczególnie przydatne dla małych i średnich przedsiębiorstw;

13. uważa, że certyfikowane systemy przemysłowe oferują małym i średnim przedsiębiorstwom możliwość skutecznego łączenia i podziału odpowiedzialności; podkreśla jednak, że poleganie na certyfikowanych systemach branżowych nie wyklucza możliwości naruszenia przez przedsiębiorstwo obowiązków w zakresie należytej staranności ani pociągnięcia go do odpowiedzialności zgodnie z prawem krajowym; stwierdza, że certyfikowane systemy branżowe muszą być oceniane, uznawane i nadzorowane przez Komisję;

14. wzywa Komisję do poszanowania w przyszłym prawodawstwie zasady spójności polityki na rzecz rozwoju zapisanej w art. 208 TFUE; podkreśla, że ważne jest ograniczenie do minimum ewentualnych rozbieżności i zbudowanie synergii z polityką współpracy na rzecz rozwoju z korzyścią dla krajów rozwijających się oraz zwiększenie skuteczności współpracy na rzecz rozwoju; uważa, że w praktyce oznacza to aktywne zaangażowanie Dyrekcji Generalnej Komisji ds. Współpracy Międzynarodowej i Rozwoju w trwające prace legislacyjne oraz przeprowadzanie wnikliwej oceny wpływu przedmiotowego przyszłego prawodawstwa Unii na kraje rozwijające się z perspektywy gospodarczej, społecznej, praw człowieka i środowiska zgodnie z wytycznymi dotyczącymi lepszego stanowienia prawa[36] i narzędziem 34 zawartym w Zestawie instrumentów służących lepszemu stanowieniu prawa[37]; zauważa, że wyniki tej oceny powinny stanowić podstawę przyszłego wniosku ustawodawczego;

15. podkreśla, że komplementarność i koordynacja z polityką, instrumentami i podmiotami w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju ma decydujące znaczenie i że w związku z tym w przyszłym prawodawstwie Unii należy przewidzieć odpowiednie przepisy;

16. podkreśla, że zobowiązania w zakresie należytej staranności powinny być dogłębnie analizowane w ramach ciągłego i dynamicznego procesu, a ich podstawą nie powinno być mechaniczne „odznaczaniu kratek”, a także jest zdania, że strategie w zakresie należytej staranności powinny uwzględniać dynamiczny charakter negatywnych skutków; uważa, że strategie te powinny obejmować każdy rzeczywisty lub potencjalny niekorzystny wpływ na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy, choć powagę i prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego wpływu należy uwzględniać w kontekście polityki ustalania priorytetów; uważa, że zgodnie z zasadą proporcjonalności ważne jest wzajemne dostosowanie istniejących narzędzi i ram w jak największym stopniu; podkreśla, że Komisja powinna przeprowadzić solidną ocenę skutków w celu określenia rodzajów potencjalnych lub faktycznych negatywnych skutków, zbadania konsekwencji dla równych warunków działania na szczeblu europejskim i globalnym, w tym obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw i pozytywnych skutków dla praw człowieka, środowiska i dobrych rządów, a także opracowania zasad, które zwiększają konkurencyjność, poprawiają ochronę zainteresowanych stron i środowiska oraz są funkcjonalne i mają zastosowanie do wszystkich podmiotów na rynku wewnętrznym, w tym do małych i średnich przedsiębiorstw wysokiego ryzyka oraz do małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na giełdzie;

17. podkreśla, że kompleksowe wymogi dotyczące przejrzystości są kluczowym elementem przepisów w zakresie obowiązkowej należytej staranności; zauważa, że dzięki lepszemu informowaniu i przejrzystości dostawcy i producenci mogą skuteczniej nadzorować i kontrolować swoje łańcuchy dostaw i lepiej je rozumieć, a także poprawić zdolności zainteresowanych stron i konsumentów w zakresie monitorowania oraz zwiększyć zaufanie społeczeństwa do produkcji; podkreśla w związku z tym, że przyszłe przepisy dotyczące należytej staranności powinny uwzględniać rozwiązania cyfrowe ułatwiające publiczny dostęp do informacji i minimalizujące obciążenia biurokratyczne;

18. zauważa, że należyta staranność wymaga także mierzenia efektywności procedur i podjętych środków za pomocą odpowiednich audytów oraz podawania do wiadomości wyników, w tym okresowego przygotowywania publicznych sprawozdań oceniających procedurę należytej staranności przedsiębiorstwa i jej wyniki w znormalizowanym formacie opartym na odpowiednich i spójnych ramach sprawozdawczości; zaleca, aby sprawozdania te były łatwo dostępne i upubliczniane, zwłaszcza dla poszkodowanych i potencjalnie poszkodowanych; stwierdza, że wymogi dotyczące ujawniania informacji powinny uwzględniać politykę konkurencji i uzasadniony interes w ochronie wewnętrznej wiedzy biznesowej i nie powinny powodować nieproporcjonalnych przeszkód lub obciążeń finansowych dla przedsiębiorstw;

19. podkreśla, że skuteczna analiza due diligence wymaga, aby przedsiębiorstwa prowadziły w dobrej wierze skuteczne, konstruktywne i świadome dyskusje z odpowiednimi zainteresowanymi stronami; podkreśla, że unijne ramy należytej staranności powinny zapewniać zaangażowanie związków zawodowych i przedstawicieli pracowników na szczeblu krajowym, unijnym i globalnym w procesie ustalania i wdrażania strategii na rzecz należytej staranności; podkreśla, że procedury dotyczące zaangażowania zainteresowanych stron muszą zapewniać bezpieczeństwo i ochronę integralności fizycznej i prawnej zainteresowanych stron;

20. podkreśla, że zaangażowanie partnerów handlowych w duchu wzajemności jest istotne dla zapewnienia, by należyta staranność była źródłem zmian; podkreśla znaczenie środków towarzyszących i projektów mających na celu ułatwienie wdrażania unijnych umów o wolnym handlu i wzywa do silnego powiązania tych środków z horyzontalnymi przepisami dotyczącymi należytej staranności; domaga się w związku z tym, aby instrumenty finansowe, takie jak pomoc na rzecz wymiany handlowej, były wykorzystywane do promowania i wspierania wdrażania odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej w krajach partnerskich, w tym wsparcia technicznego w szkoleniach dotyczących należytej staranności, mechanizmów identyfikowalności oraz wprowadzania w nich reform ukierunkowanych na wywóz; podkreśla w tym względzie potrzebę promowania dobrych rządów;

21. domaga się powiązania instrumentów handlowych z monitorowaniem stosowania przyszłych przepisów o należytej staranności przez przedsiębiorstwa z Unii działające poza jej granicami oraz aktywnego zaangażowania delegatur Unii w ów proces monitorowania, w tym dzięki przeprowadzaniu konstruktywnych wymian poglądów z właścicielami praw, społecznościami lokalnymi, izbami handlowymi, krajowymi instytucjami zajmującymi się prawami człowieka, podmiotami społeczeństwa obywatelskiego i związkami zawodowymi, a także poprzez udzielanie wsparcia wymienionym stronom; wzywa Komisję do współpracy z izbami handlowymi państw członkowskich oraz krajowymi instytucjami zajmującymi się prawami człowieka w zakresie dostarczania internetowych narzędzi i informacji w celu wsparcia wdrażania przyszłych przepisów dotyczących należytej staranności;

22. uważa, że koordynacja na poziomie sektorowym mogłaby zwiększyć spójność i skuteczność działań w zakresie należytej staranności, umożliwić wymianę najlepszych praktyk i zapewnić wkład w równe warunki działania;

23. uważa, że w celu egzekwowania należytej staranności państwa członkowskie powinny powołać lub wyznaczyć organy krajowe do wymiany najlepszych praktyk, prowadzenia dochodzeń i nadzoru oraz do nakładania sankcji, z uwzględnieniem wagi i powtarzającego się charakteru naruszeń; podkreśla, że organom tym należy zapewnić wystarczające zasoby i uprawnienia do realizowania ich misji; uważa, że Komisja powinna ustanowić europejską sieć ds. należytej staranności, która to sieć byłaby odpowiedzialna, wraz z właściwymi organami krajowymi, za koordynację i ujednolicenie praktyk regulacyjnych i śledczych, praktyk związanych z egzekwowaniem i praktyk nadzorczych, a także za wymianę informacji oraz monitorowanie działań właściwych organów krajowych; uważa, że państwa członkowskie i Komisja powinny dopilnować, aby przedsiębiorstwa publikowały swoje strategie w zakresie należytej staranności na publicznie dostępnej i scentralizowanej platformie nadzorowanej przez właściwe organy krajowe;

24. podkreśla, że kompleksowe wymogi dotyczące przejrzystości są kluczowym elementem przepisów w zakresie obowiązkowej należytej staranności; zauważa, że dzięki lepszemu informowaniu i przejrzystości dostawcy i producenci mogą skuteczniej kontrolować swoje łańcuchy dostaw i lepiej je rozumieć, a zaufanie społeczeństwa do produkcji wzrasta; podkreśla w związku z tym, że przyszłe przepisy w sprawie należytej staranności powinny koncentrować się na rozwiązaniach cyfrowych w celu zminimalizowania obciążeń biurokratycznych, oraz wzywa Komisję do zbadania nowych rozwiązań technologicznych wspierających ustanowienie i poprawę identyfikowalności w globalnych łańcuchach dostaw; przypomina, że zrównoważona technologia blockchain może przyczynić się do osiągnięcia tego celu;

25. uważa, że mechanizm dotyczący rozpatrywania skarg na poziomie przedsiębiorstwa może zapewnić skuteczne środki odwoławcze na wczesnym etapie, pod warunkiem że są one zgodne z prawem, dostępne, przewidywalne, sprawiedliwe, przejrzyste i zgodne z prawami człowieka, opierają się na zaangażowaniu i dialogu oraz zapewniają ochronę przed działaniami odwetowymi; uważa, że takie prywatne mechanizmy muszą być odpowiednio połączone z mechanizmami sądowymi w celu zagwarantowania najwyższego poziomu ochrony praw podstawowych, w tym prawa do rzetelnego procesu sądowego; podkreśla, że takie mechanizmy nigdy nie powinny podważać prawa ofiar do złożenia skargi we właściwych organach i dochodzenia sprawiedliwości przed sądem; sugeruje, że organy sądowe powinny mieć możliwość działania na podstawie skarg stron trzecich składanych za pośrednictwem bezpiecznych i dostępnych kanałów, bez narażania się na represje;

26. z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź, że wniosek Komisji będzie zawierał system odpowiedzialności, i uważa, że aby umożliwić poszkodowanym uzyskanie skutecznego środka prawnego, przedsiębiorstwa powinny zgodnie z prawem krajowym odpowiadać za szkody wyrządzone przez firmy znajdujące się pod ich kontrolą lub za szkody, do których wyrządzenia firmy te przyczyniły się poprzez działania lub zaniechania, jeżeli dopuściły się one naruszenia praw człowieka lub spowodowały szkodę dla środowiska, chyba że przedsiębiorstwo potrafi udowodnić, że działało z należytą starannością zgodnie ze spoczywającymi na nim obowiązkami w zakresie należytej staranności i podjęło wszelkie uzasadnione środki w celu zapobieżenia takiej szkodzie; podkreśla, że ograniczenia czasowe i trudności w dostępie do dowodów, a także brak równouprawnienia płci, podatność na zagrożenia i marginalizacja mogą być głównymi praktycznymi i proceduralnymi przeszkodami, z którymi przy próbach uzyskania dostępu do skutecznego środka prawnego muszą się mierzyć ofiary naruszeń praw człowieka w państwach trzecich; podkreśla znaczenie skutecznego dostępu do środków prawnych bez obawy przed działaniami odwetowymi i w sposób uwzględniający aspekt płci, a także dla osób będących w sytuacji szczególnego narażenia, co zapisano w art. 13 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych; przypomina, że w art. 47 Karty wymaga się od państw członkowskich udzielenia pomocy prawnej osobom niemającym wystarczających zasobów, na ile jest ona konieczna do zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości;

27. zauważa, że identyfikowanie przedsiębiorstw w łańcuchu wartości może rodzić trudności; wzywa Komisję do oceny i zaproponowania narzędzi, aby pomagać przedsiębiorstwom w identyfikowaniu swoich łańcuchów wartości; podkreśla, że technologie cyfrowe mogłyby pomagać przedsiębiorstwom w procesach należytej staranności w ich łańcuchu wartości oraz w redukcji kosztów; uważa, że cel Unii w zakresie innowacji powinien być powiązany z promowaniem praw człowieka i zrównoważonym zarządzaniem zgodnie z przyszłymi wymogami w zakresie należytej staranności;

28. uważa, że dbanie o należytą staranność nie powinno automatycznie zwalniać przedsiębiorstw z odpowiedzialności za wyrządzone szkody lub szkody, do których powstania przyczyniły się; ponadto uważa jednak, że istnienie w przedsiębiorstwie solidnych i skutecznych procedur gwarantujących należytą staranność może pomóc przedsiębiorstwom uniknąć szkody; uważa również, że przepisy dotyczące należytej staranności powinny być stosowane bez uszczerbku w odniesieniu do innych obowiązujących ram dotyczących odpowiedzialności w łańcuchach podwykonawstwa, delegowania i łańcucha dostaw, ustanowione na szczeblu krajowym, europejskim i międzynarodowym, w tym dotyczące odpowiedzialności solidarnej w łańcuchach podwykonawstwa;

29. uważa, że zgodnie z zasadami ramowymi ONZ: chronić, szanować i naprawiać, dotyczącymi praw ofiar do środków odwoławczych, jurysdykcję sądów Unii należy rozszerzyć na związane z działalnością gospodarczą roszczenia cywilne wytaczane przeciwko przedsiębiorstwom z Unii ze względu na szkody wyrządzone w ich łańcuchu wartości z powodu naruszeń praw człowieka; ponadto uważa, że konieczne jest wprowadzenie do prawa Unii forum necessitatis w celu zapewnienia dostępu do sądu ofiarom, którym grozi odmowa sprawiedliwości;

30. podkreśla, że prawo kraju, w którym szkoda została wyrządzona, często nie chroni w wystarczającym stopniu poszkodowanych w związku z działalnością gospodarczą; uważa w związku z tym, że ofiarom naruszeń praw człowieka popełnianych przez przedsiębiorstwa z Unii należy umożliwić wybór prawa obowiązującego w systemie prawnym o wysokich standardach w zakresie praw człowieka, którym może być miejsce siedziby pozwanego przedsiębiorstwa;

31. wzywa Komisję do zaproponowania mandatu negocjacyjnego dla Unii w celu zaangażowania się w konstruktywny sposób w negocjacje dotyczące wiążącego na szczeblu międzynarodowym instrumentu ONZ w celu regulowania, w ramach międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka, działalności korporacji transnarodowych i innych przedsiębiorstw;

32. zaleca, aby we wsparciu Komisji w dziedzinie praworządności, dobrych rządów i dostępu do wymiaru sprawiedliwości w państwach trzecich w stosownych przypadkach na pierwszym miejscu znalazło się budowanie potencjału władz lokalnych w dziedzinach, których dotyczyć będzie przyszłe prawodawstwo;

33. wnioskuje do Komisji o przedłożenie bez zbędnej zwłoki wniosku ustawodawczego w sprawie obowiązkowej należytej staranności w łańcuchu dostaw, zgodnie z zaleceniami zawartymi w załączniku; uważa, że bez uszczerbku dla szczegółowych aspektów przyszłego wniosku ustawodawczego jako podstawę prawną wniosku należy wybrać art. 50, art. 83 ust. 2 i art. 114 TFUE;

34. uważa, że wniosek, o jaki się zwraca, nie będzie miał skutków finansowych dla ogólnego budżetu Unii;

35. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji oraz zaleceń zawartych w załączniku Komisji i Radzie oraz rządom i parlamentom narodowym państw członkowskich.


 

ZAŁĄCZNIK DO PROJEKTU REZOLUCJI: ZALECENIA DOTYCZĄCE TREŚCI POSTULOWANYCH WNIOSKÓW

I. ZALECENIA DOTYCZĄCE SPORZĄDZENIA DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY W SPRAWIE NALEŻYTEJ STARANNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW I ODPOWIEDZIALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW

 

TEKST PROPONOWANEGO WNIOSKU

 

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw i odpowiedzialności przedsiębiorstw

 

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

 

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 50, art. 83 ust. 2 i art. 114,

 

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

 

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

 

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego[38],

 

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

 

a także mając na uwadze, co następuje:

 

1. Świadomość na temat odpowiedzialności przedsiębiorstw w odniesieniu do niekorzystnego wpływu łańcuchów wartości na prawa człowieka stała się widoczna w latach 90., kiedy to nowe praktyki delokalizacji w produkcji odzieży i obuwia zwróciły uwagę na złe warunki pracy, z którymi boryka się wielu pracowników, w tym dzieci, w globalnych łańcuchach wartości. Jednocześnie wiele przedsiębiorstw naftowych, gazowych, wydobywczych i spożywczych przenosiło działalność do coraz bardziej oddalonych obszarów, co często prowadziło do wysiedlenia społeczności tubylczych bez odpowiednich konsultacji czy rekompensat.

2. W kontekście narastających dowodów na łamanie praw człowieka i degradację środowiska rosły obawy o zapewnienie przestrzegania praw człowieka przez przedsiębiorstwa i gwarantowanie dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla ofiar, w szczególności gdy łańcuchy wartości niektórych przedsiębiorstw znajdowały się w krajach o słabych systemach prawnych i słabym egzekwowaniu prawa, a także o odpowiedzialność tych przedsiębiorstw zgodnie z prawem krajowym za wyrządzanie szkód lub przyczynianie się do ich powstania. W związku z tym w 2008 r. Rada Praw Człowieka ONZ z zadowoleniem i jednogłośnie przyjęła ramy „Chronić, szanować i naprawiać”. Ramy te opierają się na trzech filarach: spoczywającym na państwie obowiązku ochrony przed naruszeniami praw człowieka przez strony trzecie, w tym przedsiębiorstwa, dzięki odpowiedniej polityce, regulacjom i orzecznictwu; odpowiedzialności przedsiębiorstw za przestrzeganie praw człowieka, co oznacza działanie z należytą starannością w celu uniknięcia naruszania praw innych osób i przeciwdziałania pojawiającym się negatywnym skutkom oraz łatwiejszym dostępie ofiar do skutecznych środków odwoławczych, zarówno sądowych, jak i pozasądowych.

3. Po tych ramach Rada Praw Człowieka ONZ zatwierdziła w 2011 r. „Wytyczne dotyczące biznesu i praw człowieka”. W „Wytycznych dotyczących biznesu i praw człowieka” wprowadzono pierwszy światowy standard „należytej staranności” i przedstawiono niewiążące dla przedsiębiorstw ramy umożliwiające firmom realizację w praktyce ich obowiązków w zakresie przestrzegania praw człowieka. Następnie inne organizacje międzynarodowe opracowały standardy należytej staranności w oparciu o „Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka”. W wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych z 2011 r. szeroko wspomina się o należytej staranności, a OECD opracowała wytyczne mające pomóc przedsiębiorstwom w zachowaniu należytej staranności w określonych sektorach i łańcuchach dostaw. W 2016 r. Komitet Ministrów Rady Europy przyjął rekomendację do państw członkowskich dotyczącą praw człowieka i biznesu wzywającą państwa członkowskie do przyjęcia środków ustawodawczych i innych w celu zapewnienia, by naruszenia praw człowieka w łańcuchu wartości przedsiębiorstwa skutkowały odpowiedzialnością cywilną, administracyjną i karną przed europejskimi sądami. W 2018 r. OECD przyjęła ogólne wytyczne dotyczące należytej staranności w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej. Podobnie Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) przyjęła w 2017 r. Trójstronną deklarację zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej MOP, w której zachęca przedsiębiorstwa do wprowadzenia mechanizmów należytej staranności w celu określenia rzeczywistych lub potencjalnych negatywnych skutków ich działalności dla uznanych na szczeblu międzynarodowym praw człowieka, zapobiegania tym skutkom, łagodzenia ich oraz rozliczania sposobu rozwiązywania tego problemu. Inicjatywa Global Compact ONZ z 2012 r., Międzynarodowe Przymierze Save the Children oraz zasady w sprawie praw dziecka i przedsiębiorczości opracowane przez UNICEF określiły kluczowe aspekty praw dziecka związane z negatywnymi skutkami działalności przedsiębiorstw, a UNICEF opracował szereg wytycznych wspierających należytą staranność przedsiębiorstw i dzieci. W komentarzu ogólnym nr 16 Komitetu Praw Dziecka ONZ z 2013 r. określono kompleksowy zestaw obowiązków państwa dotyczących wpływu sektora przedsiębiorstw na prawa dziecka, w tym wymaganie przez państwo od przedsiębiorstw przestrzegania należytej staranności względem praw dziecka.

4. Przedsiębiorstwa mają zatem do dyspozycji znaczną liczbę międzynarodowych instrumentów w zakresie należytej staranności, które mogą im pomóc w wypełnianiu ich obowiązków związanych z przestrzeganiem praw człowieka. O ile trudno jest przecenić znaczenie tych instrumentów dla przedsiębiorstw, które poważnie traktują swój obowiązek przestrzegania praw człowieka, o tyle ich dobrowolny charakter może ograniczać ich skuteczność, a ich oddziaływanie było ograniczone, przy czym mała liczba przedsiębiorstw dobrowolnie przestrzega należytej staranności w zakresie praw człowieka w odniesieniu do ich działalności i relacji biznesowych. Sytuację tę pogarsza fakt, że wiele przedsiębiorstw kładzie zbyt duży nacisk na maksymalizację zysków krótkoterminowych.

5. Istniejące międzynarodowe instrumenty w zakresie należytej staranności nie zapewniły ofiarom dotkniętym negatywnymi skutkami dla praw człowieka i środowiska dostępu do wymiaru sprawiedliwości i środków zaradczych ze względu na swój pozasądowy i dobrowolny charakter. Podstawowy obowiązek ochrony praw człowieka i zapewniania dostępu do wymiaru sprawiedliwości spoczywa na państwach, a brak publicznych mechanizmów sądowych umożliwiających pociąganie przedsiębiorstw do odpowiedzialności za szkody powstałe w ich łańcuchach wartości nie powinien i nie może być wystarczająco zrekompensowany opracowaniem prywatnych mechanizmów rozpatrywania skarg na poziomie operacyjnym. Podczas gdy takie mechanizmy są użyteczne w zapewnianiu pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych i szybkiej rekompensaty za małe szkody, powinny być one ściśle regulowane przez organy publiczne oraz nie powinny podważać prawa ofiar do dostępu do wymiaru sprawiedliwości i prawa do rzetelnego procesu sądowego przed sądami publicznymi.

6. Unia przyjęła obowiązkowe ramy należytej staranności w ściśle określonych obszarach w celu zwalczania działań szkodliwych z punktu widzenia interesów Unii i jej państw członkowskich, takich jak finansowanie terroryzmu czy wylesianie. W 2010 r. Unia przyjęła rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 995/2010[39], które nakłada na podmioty wprowadzające drewno i produkty z drewna do obrotu na rynku wewnętrznym wymogi dotyczące należytej staranności, a na podmioty uczestniczące w łańcuchu dostaw obowiązek dostarczania podstawowych informacji na temat ich dostawców i nabywców w celu poprawy identyfikowalności drewna i produktów z drewna. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2017/821[40] ustanawia unijny system należytej staranności w łańcuchu dostaw w celu ograniczenia możliwości prowadzenia przez ugrupowania zbrojne , terrorystyczne lub siły bezpieczeństwa handlu cyną, tantalem i wolframem, ich rudami oraz złotem.

7. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE[41], która nakłada na przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 500 pracowników obowiązek składania sprawozdań na temat polityki prowadzonej przez nie w odniesieniu do kwestii środowiskowych, społecznych, pracowniczych, w zakresie przeciwdziałania korupcji i łapownictwu oraz poszanowania praw człowieka, w tym należytej staranności, przyjęto inne, bardziej ogólne i uzupełniające podejście oparte na przejrzystości i zrównoważoności.

8. W niektórych państwach członkowskich potrzeba sprawniejszego reagowania przedsiębiorstw na problemy związane z prawami człowieka oraz środowiskiem naturalnym i zarządzaniem doprowadziła do przyjęcia krajowych przepisów dotyczących należytej staranności. W Niderlandach ustawa o należytej staranności w odniesieniu do pracy dzieci nakłada na przedsiębiorstwa działające na rynku niderlandzkim obowiązek zbadania, czy istnieje uzasadnione podejrzenie, że dostarczone towary lub usługi zostały wyprodukowane z wykorzystaniem pracy dzieci, a w przypadku uzasadnionego podejrzenia, przyjęcia i wdrożenia planu działania. We Francji ustawa o obowiązku zachowania czujności przez spółki dominujące i zlecające nakłada na niektóre duże przedsiębiorstwa wymóg przyjęcia, upublicznienia i wdrożenia planu dotyczącego należytej staranności w celu określenia zagrożeń dla praw człowieka, zdrowia i bezpieczeństwa oraz środowiska naturalnego powodowanych przez przedsiębiorstwo, jego spółki zależne, podwykonawców lub dostawców, i zapobiegania tym zagrożeniom. Prawo francuskie określa odpowiedzialność administracyjną za nieprzestrzeganie przewidzianych w nim wymogów należytej staranności oraz odpowiedzialność cywilną przedsiębiorstwa za naprawę wyrządzonych szkód. W wielu innych państwach członkowskich toczy się debata na temat wprowadzenia dla przedsiębiorstw obowiązkowych wymogów dotyczących należytej staranności, a niektóre państwa członkowskie, w tym Niemcy, Szwecja, Austria, Finlandia, Dania i Luksemburg, rozważają obecnie przyjęcie takich przepisów.

9. W 2016 r. osiem parlamentów narodowych, w tym parlamenty Estonii, Litwy, Słowacji i Portugalii, Izba Reprezentantów w Holandii, Senat Republiki Włoskiej, Zgromadzenie Narodowe we Francji i Izba Lordów Zjednoczonego Królestwa, wyraziło poparcie dla inicjatywy dotyczącej zielonej karty i wezwało Komisję do przedstawienia przepisów zapewniających odpowiedzialność przedsiębiorstw za naruszenia praw człowieka.

10. Niepełna harmonizacja przepisów może mieć negatywny wpływ na swobodę przedsiębiorczości. Dalsza harmonizacja ma zatem zasadnicze znaczenie dla zapobiegania powstawaniu nieuczciwej przewagi konkurencyjnej. Dla stworzenia równych warunków działania ważne jest, by regulacje obowiązywały wszystkie przedsiębiorstwa, zarówno przedsiębiorstwa z UE, jak i spoza niej, które działają na rynku wewnętrznym.

11. Istnieją znaczne różnice między przepisami ustawowymi i administracyjnymi państw członkowskich dotyczącymi należytej staranności, łącznie z odpowiedzialnością cywilną, które obowiązują przedsiębiorstwa z Unii. Konieczne jest zapobieżenie powstaniu w przyszłości barier handlowych wynikających z różnego rozwoju przepisów krajowych.

12. Aby zapewnić równe warunki działania, odpowiedzialność przedsiębiorstw za przestrzeganie praw człowieka zgodnie z normami międzynarodowymi powinna zostać przekształcona w obowiązek prawny na poziomie Unii. Poprzez koordynację zabezpieczeń w zakresie ochrony praw człowieka, środowiska i dobrych rządów niniejsza dyrektywa powinna zapewnić objęcie wszystkich dużych przedsiębiorstw z Unii i spoza niej oraz małych i średnich przedsiębiorstw wysokiego ryzyka lub MŚP notowanych na giełdzie działających na rynku wewnętrznym zharmonizowanymi wymogami w zakresie należytej staranności, co zapobiegnie fragmentacji regulacyjnej i poprawi funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

13. Ustanowienie obowiązkowych wymogów w zakresie należytej staranności na poziomie Unii byłoby korzystne dla przedsiębiorstw pod względem harmonizacji, pewności prawnej i zapewnienia równych warunków działania, a także zapewniłoby przedsiębiorstwom podlegającym tym wymogom przewagę konkurencyjną, ponieważ społeczeństwa coraz częściej domagają się od przedsiębiorstw, aby stały się one bardziej etyczne i zrównoważone. Niniejsza dyrektywa, poprzez ustanowienie unijnego standardu należytej staranności, mogłaby przyczynić się do powstania globalnego standardu odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej.

14. Niniejsza dyrektywa ma na celu zapobieganie potencjalnym lub rzeczywistym negatywnym skutkom dla praw człowieka, środowiska i dobrego zarządzania w łańcuchu wartości oraz łagodzenie tych skutków, a także zapewnienie możliwości pociągnięcia przedsiębiorstw do odpowiedzialności za takie skutki i zagwarantowania, że każdy, kto poniósł szkodę w tym zakresie, może skutecznie skorzystać z prawa do sprawiedliwego procesu przed sądem oraz z prawa do dochodzenia roszczeń zgodnie z przepisami krajowymi.

15. Niniejsza dyrektywa nie ma na celu zastąpienia już obowiązujących unijnych przepisów sektorowych dotyczących należytej staranności ani uniemożliwienia wprowadzenia dalszych unijnych przepisów sektorowych. W związku z powyższym dyrektywa ta powinna być stosowana bez uszczerbku dla innych wymogów w zakresie należytej staranności ustanowionych w unijnych przepisach sektorowych, w szczególności w rozporządzeniu (UE) nr 995/2010 i rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821, chyba że wymogi należytej staranności określone w niniejszej dyrektywie przewidują wyższy poziom należytej staranności w odniesieniu do praw człowieka, środowiska lub dobrych rządów. 

16. Wdrożenie niniejszej dyrektywy nie powinno w żaden sposób stanowić podstawy dla uzasadnienia ograniczenia ogólnego poziomu ochrony praw człowieka lub środowiska. W szczególności nie powinno mieć wpływu na inne obowiązujące ramy odpowiedzialności w zakresie podwykonawstwa, delegowania pracowników lub łańcucha dostaw, ustanowione na szczeblu krajowym, unijnym lub międzynarodowym. Fakt, że przedsiębiorstwo wypełniło swoje obowiązki w zakresie należytej staranności zgodnie z niniejszą dyrektywą, nie powinien wyłączać go z obowiązków wynikających z innych ram odpowiedzialności ani pomniejszać tych obowiązków, a zatem wszelkie postępowania sądowe wszczęte przeciwko niemu w oparciu o inne ramy odpowiedzialności nie powinny być oddalane z powodu tej okoliczności.

17. Dyrektywa ta powinna mieć zastosowanie do wszystkich dużych przedsiębiorstw podlegających prawu państwa członkowskiego, mających siedzibę na terytorium Unii lub działających na rynku wewnętrznym, niezależnie od tego, czy są one własnością prywatną czy państwową, a także niezależnie od sektora gospodarki, w którym prowadzą działalność, co obejmuje również sektor finansowy. Niniejsza dyrektywa powinna mieć również zastosowanie do małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na giełdzie oraz małych i średnich przedsiębiorstw wysokiego ryzyka[*].

18. W proces należytej staranności wbudowana jest proporcjonalność, ponieważ proces ten jest uzależniony od powagi i prawdopodobieństwa wystąpienia negatywnych skutków, jakie dane przedsiębiorstwo może spowodować, do jakich może się przyczynić lub jakie mogą się z nim bezpośrednio wiązać, a także od sektora działalności, wielkości przedsiębiorstwa, charakteru i kontekstu jego działalności, w tym aspektu geograficznego, modelu biznesowego, pozycji w łańcuchu wartości oraz charakteru jego produktów i usług. Duże przedsiębiorstwo, którego wszystkie bezpośrednie stosunki gospodarcze są umiejscowione w Unii, lub małe bądź średnie przedsiębiorstwo, które po przeprowadzeniu oceny ryzyka stwierdza, że nie zidentyfikowało żadnych potencjalnych ani rzeczywistych negatywnych skutków w swoich stosunkach gospodarczych, może opublikować stosowne oświadczenie, w tym swoją ocenę ryzyka zawierającą odpowiednie dane, informacje i metodykę, które to oświadczenie w każdym przypadku należy poddać przeglądowi w przypadku zmian w działalności, stosunkach gospodarczych lub kontekście operacyjnym przedsiębiorstwa.

19. W przypadku przedsiębiorstw będących własnością państwa lub przez nie kontrolowanych wypełnianie obowiązków w zakresie należytej staranności powinno je zobowiązywać do nabywania usług od przedsiębiorstw, które wypełniły obowiązki w zakresie należytej staranności. Zachęca się państwa członkowskie, aby nie udzielały wsparcia ze strony państwa, w tym za pośrednictwem pomocy państwa, zamówień publicznych, agencji kredytów eksportowych czy pożyczek gwarantowanych przez rząd, przedsiębiorstwom, które naruszają cele niniejszej dyrektywy.

20. Do celów niniejszej dyrektywy należytą staranność należy rozumieć jako spoczywający na przedsiębiorstwie obowiązek podejmowania wszelkich proporcjonalnych i współmiernych środków oraz działań w granicach możliwości przedsiębiorstwa, aby zapobiec wystąpieniu negatywnych skutków w odniesieniu do praw człowieka, środowiska lub dobrych rządów w łańcuchach wartości, a także przeciwdziałać takim skutkom, gdy wystąpią. W praktyce należyta staranność polega na wdrożeniu przez przedsiębiorstwo procesu w celu identyfikacji, oceny, eliminacji, łagodzenia, powstrzymania, monitorowania, komunikowania, rozliczania i naprawiania potencjalnych lub rzeczywistych negatywnych skutków dla praw człowieka, w tym praw socjalnych, związkowych i pracowniczych, dla środowiska, w tym wkładu w zmianę klimatu, oraz dla dobrego zarządzania w ramach własnej działalności oraz w ramach relacji biznesowych w łańcuchu wartości.

21. Załącznik xx zawiera wykaz rodzajów negatywnych skutków dla praw człowieka wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej. W zakresie, w jakim są one istotne z punktu widzenia przedsiębiorstwa, Komisja powinna uwzględnić w załączniku negatywne skutki dla praw człowieka opisane w międzynarodowych konwencjach dotyczących praw człowieka, które są wiążące dla Unii lub państw członkowskich, w Międzynarodowej karcie praw człowieka, międzynarodowym prawie humanitarnym oraz w instrumentach ONZ z zakresu praw człowieka dotyczących praw osób należących do szczególnie wrażliwych grup lub społeczności, a także zasady dotyczące praw podstawowych określonych w Deklaracji MOP dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy, jak również zasady uznane w konwencjach MOP w sprawie wolności związkowej i faktycznego uznawania prawa do rokowań zbiorowych, Konwencji MOP w sprawie eliminacji wszelkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej, Konwencji MOP w sprawie skutecznego zniesienia pracy dzieci, a także w Konwencji MOP w sprawie likwidacji dyskryminacji w obszarze zatrudnienia i wykonywania zawodu. Obejmuje to ponadto między innymi negatywny wpływ na inne prawa uznane w Trójstronnej deklaracji zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej oraz w szeregu konwencji MOP, takie jak wolność zrzeszania się, rokowania zbiorowe, wiek minimalny, bezpieczeństwo i higiena pracy oraz równe wynagrodzenie, a także na prawa uznane w Konwencji o prawach dziecka, Afrykańskiej karcie praw człowieka i ludów, Amerykańskiej konwencji praw człowieka, europejskiej konwencji praw człowieka, Europejskiej karcie społecznej, Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej oraz krajowych konstytucjach i przepisach uznających lub wdrażających prawa człowieka. Komisja powinna zapewnić, aby wymienione rodzaje skutków były rozsądne i osiągalne.

22. Negatywne skutki dla środowiska naturalnego są często ściśle związane z negatywnym wpływem na prawa człowieka. Specjalny sprawozdawca ONZ ds. praw człowieka i środowiska stwierdził, iż prawo do życia, zdrowia, pożywienia, wody i rozwoju oraz prawo do bezpiecznego, czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska są niezbędne do pełnego korzystania z praw człowieka. Ponadto w rezolucji 64/292 Zgromadzenie Ogólne ONZ uznało prawo do bezpiecznej i czystej wody pitnej oraz urządzeń sanitarnych za prawo człowieka. Pandemia COVID-19 uwypukliła nie tylko znaczenie bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy, ale także znaczenie przedsiębiorstw gwarantujących, że nie powodują zagrożeń dla zdrowia w ich łańcuchach wartości ani się do nich nie przyczyniają. W związku z tym prawa te powinny być ujęte w dyrektywie.

23. Załącznik xxx zawiera wykaz związanych z działalnością gospodarczą rodzajów negatywnych skutków dla środowiska, zarówno tymczasowych, jak i trwałych, które mają znaczenie dla przedsiębiorstw. Skutki takie powinny obejmować m.in. wytwarzanie odpadów, zanieczyszczenia rozproszone, emisję gazów cieplarnianych prowadzącą do globalnego ocieplenia o ponad 1,5 °C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, wylesianie oraz wszelki inny wpływ na klimat oraz jakość powietrza, gleby i wody, zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, różnorodność biologiczną i ekosystemy. Komisja powinna zapewnić, aby wymienione rodzaje skutków były rozsądne i osiągalne. Aby przyczynić się do wewnętrznej spójności prawodawstwa Unii i zapewnić pewność prawa, wykaz ten sporządza się zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852[42].

24. Załącznik xxxx zawiera wykaz związanych z działalnością gospodarczą rodzajów negatywnych skutków dla dobrego zarządzania, które mają znaczenie dla przedsiębiorstw. Skutki te powinny obejmować nieprzestrzeganie wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych i rozdziału VII dotyczącego zwalczania korupcji, namawiania do korupcji i wymuszenia oraz zasad Konwencji OECD o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych, a także przypadki korupcji i przekupstwa, w których przedsiębiorstwo wywiera niezgodny z przepisami wpływ na urzędników publicznych lub przekazuje im nienależne korzyści finansowe w celu uzyskania przywilejów lub nieuczciwego preferencyjnego traktowania z naruszeniem prawa; dotyczy to również sytuacji, w których przedsiębiorstwo w sposób niezgodny z prawem angażuje się w działalność polityczną na szczeblu lokalnym, niezgodnie z prawem współfinansuje kampanię lub nie przestrzega obowiązujących przepisów podatkowych. Komisja powinna zapewnić, aby wymienione rodzaje skutków były rozsądne i osiągalne.

25. Negatywne skutki dla praw człowieka, środowiska i dobrych rządów nie są neutralne, jeżeli chodzi o aspekt płci. Przedsiębiorstwa zachęca się do uwzględniania aspektu płci w procesach należytej staranności. Mogą one znaleźć wytyczne w broszurze ONZ pt. „Wymiar płci w wytycznych dotyczących biznesu i praw człowieka”.

26. Potencjalne lub rzeczywiste negatywne skutki dla prawa człowieka, środowiska i zarządzania mogą być specyficzne i mieć większą wagę w obszarach dotkniętych konfliktem. W związku z tym przedsiębiorstwa działające na obszarach dotkniętych konfliktem powinny stosować odpowiednią należytą staranność w zakresie praw człowieka, środowiska i zarządzania, przestrzegać zobowiązań wynikających z międzynarodowego prawa humanitarnego oraz odwoływać się do obowiązujących międzynarodowych standardów i wytycznych, w tym do konwencji genewskich i protokołów dodatkowych do tych konwencji.

27. Zachęca się państwa członkowskie do monitorowania przedsiębiorstw podlegających ich jurysdykcji, jeżeli prowadzą one działalność lub utrzymują stosunki gospodarcze na obszarach dotkniętych konfliktami, i w związku z tym do podejmowania niezbędnych działań w celu ochrony praw człowieka, środowiska i dobrych rządów zgodnie ze swoimi zobowiązaniami prawnymi, z należytym uwzględnieniem szczególnych i istotnych zagrożeń występujących na tych obszarach.

28. Działalność gospodarcza ma wpływ na pełen zakres praw określonych w Konwencji ONZ o prawach dziecka i innych odpowiednich normach międzynarodowych. Dzieciństwo jest wyjątkowym okresem rozwoju fizycznego, umysłowego, emocjonalnego i duchowego, a naruszanie praw dziecka, takie jak narażenie na przemoc lub nadużycia, pracę dzieci, niewłaściwe reklamy, niebezpieczne produkty czy zagrożenia środowiskowe, może nieść ze sobą dożywotnie, nieodwracalne, a nawet międzypokoleniowe konsekwencje. Mechanizmy należytej staranności przedsiębiorstw i odpowiedzialności przedsiębiorstw, zaprojektowane bez zwrócenia uwagi na kwestie dotyczące dzieci, mogą okazać się nieskuteczne w zakresie ochrony ich praw.

29. Negatywne skutki dla praw człowieka oraz norm społecznych, środowiskowych i klimatycznych lub ich naruszanie przez przedsiębiorstwa może wynikać z ich własnej działalności lub relacji biznesowych, co w szczególności dotyczy dostawców, podwykonawców i przedsiębiorstw, w których dokonywane są inwestycje. Aby obowiązki przedsiębiorstw w zakresie należytej staranności przynosiły pożądany efekt, powinny obejmować cały łańcuch wartości, a jednocześnie należy przyjąć w tym zakresie podejście oparte na analizie ryzyka i ustanowić strategię ustalania priorytetów na podstawie zasady 17 wytycznych ONZ. Identyfikowanie wszystkich przedsiębiorstw uczestniczących w łańcuchu wartości może być jednak trudne. Komisja powinna ocenić i zaproponować narzędzia, które pomogą przedsiębiorstwom w kontroli identyfikowalności ich łańcuchów wartości. Może to obejmować innowacyjne technologie informacyjne, takie jak blockchain, które umożliwiają śledzenie wszystkich danych i których rozwój należy wspierać, aby zminimalizować koszty administracyjne i uniknąć zwolnień w przedsiębiorstwach zachowujących należytą staranność.

30. Należyta staranność jest przede wszystkim mechanizmem prewencyjnym, który zobowiązuje przedsiębiorstwa do podejmowania wszelkich proporcjonalnych i współmiernych środków, a także do dokładania wszelkich starań w granicach możliwości w celu identyfikowania i oceny potencjalnych lub rzeczywistych negatywnych skutków oraz do przyjmowania polityki i środków mających na celu powstrzymanie tych skutków, zapobieganie im, łagodzenie ich, monitorowanie, komunikowanie, uwzględnianie i rekompensowanie oraz rozliczanie się z tego, w jaki sposób przedsiębiorstwa reagują na te skutki. Przedsiębiorstwa powinny być zobowiązane do przedstawienia dokumentu, w którym publicznie, jednak z odpowiednim uwzględnieniem tajemnic handlowych, określają swoją strategię w zakresie należytej staranności w odniesieniu do każdego z tych etapów. Owa strategia należytej staranności powinna być odpowiednio zintegrowana z ogólną strategią biznesową przedsiębiorstwa. Powinna ona podlegać corocznej ocenie i przeglądowi w każdym przypadku, gdy zostanie to uznane za konieczne w wyniku takiej oceny.

31. Przedsiębiorstwa, które nie publikują oświadczeń o ryzyku, nie powinny być zwolnione z ewentualnych kontroli lub dochodzeń przeprowadzanych przez właściwe organy państw członkowskich w celu zapewnienia przestrzegania przez nie obowiązków przewidzianych w niniejszej dyrektywie oraz zagwarantowania możliwości pociągnięcia ich do odpowiedzialności zgodnie z prawem krajowym.

32. Przedsiębiorstwa powinny ustanowić wewnętrzny proces analizy łańcucha wartości, obejmujący podejmowanie wszelkich proporcjonalnych i współmiernych wysiłków w celu określenia stosunków gospodarczych w łańcuchu wartości.

33. Tajemnica handlowa, o której mowa w niniejszej dyrektywie, powinna mieć zastosowanie do wszelkich informacji spełniających wymogi uznania ich za „tajemnicę przedsiębiorstwa” zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943[43], a mianowicie do informacji, które są poufne w tym sensie, że jako całość lub w szczególnym zestawie i zbiorze ich elementów nie są ogólnie znane ani łatwo dostępne dla osób z kręgów, które zwykle zajmują się tym rodzajem informacji, że mają wartość handlową dlatego, że są objęte tajemnicą, oraz poddane zostały przez osobę, która zgodnie z prawem sprawuje nad nimi kontrolę, rozsądnym – w danych okolicznościach – działaniom dla utrzymania ich w tajemnicy.

34. Należyta staranność nie powinna polegać na zaznaczaniu odpowiednich rubryk, lecz powinna stanowić bieżący proces i ocenę ryzyka i skutków, które są dynamiczne i mogą ulec zmianie w związku z nowymi relacjami biznesowymi lub rozwojem sytuacji. Przedsiębiorstwa powinny zatem stale monitorować i odpowiednio dostosowywać swoje strategie w zakresie należytej staranności. Strategie te powinny obejmować wszystkie rzeczywiste lub potencjalne negatywne skutki, chociaż w przypadku wymogu ustalenia priorytetów należy wziąć pod uwagę charakter i kontekst działalności, w tym aspekt geograficzny, oraz powagę i prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnego skutku. Systemy certyfikacji zewnętrznej mogą stanowić uzupełnienie strategii należytej staranności, pod warunkiem że są one odpowiednie pod względem zakresu i zachowują odpowiednie poziomy przejrzystości, bezstronności, dostępności i niezawodności. Certyfikacja zewnętrzna nie powinna jednak stanowić podstawy do uzasadnienia odstępstwa od obowiązków określonych w tej dyrektywie lub w jakikolwiek sposób wpływać na potencjalną odpowiedzialność przedsiębiorstwa.

35. Aby uznać, że jednostka zależna spełnia obowiązek ustanowienia strategii w zakresie należytej staranności, jeżeli owa jednostka zależna jest objęta strategią w zakresie należytej staranności opracowaną przez jednostkę dominującą, jednostka zależna powinna w swoich sprawozdaniach rocznych wyraźnie zaznaczyć ten fakt. Taki wymóg jest konieczny, aby zapewnić społeczeństwu przejrzystość umożliwiającą właściwym organom krajowym przeprowadzenie odpowiednich dochodzeń. Jednostka zależna powinna zadbać o posiadanie przez jednostkę dominującą wystarczających informacji istotnych z perspektywy przeprowadzenia procedury należytej staranności w jej imieniu.

36. Odpowiednia częstotliwość weryfikacji w danym okresie, wynikająca z określenia „regularnie”, powinna być określona w odniesieniu do prawdopodobieństwa i wagi negatywnych skutków. Im bardziej prawdopodobne i im poważniejsze skutki, tym regularniej należy przeprowadzać weryfikację zgodności.

37. Przedsiębiorstwa powinny najpierw próbować zająć się potencjalnym lub rzeczywistym negatywnym skutkiem dla praw człowieka, środowiska i dobrego zarządzania i usiłować rozwiązać dany problem w porozumieniu z zainteresowanymi stronami. Przedsiębiorstwo dysponujące możliwością zapobiegnięcia wystąpieniu negatywnych skutków lub ich ograniczenia powinno wykorzystać swoje możliwości. Przedsiębiorstwo pragnące zwiększyć swoje możliwości może np. zaoferować jednostce powiązanej zachęty w zakresie budowania zdolności lub współpracować z innymi podmiotami. Jeżeli negatywnym skutkom nie można zapobiec ani ich złagodzić, a możliwości nie można zwiększyć, decyzja o wycofaniu się ze współpracy z dostawcą lub o rezygnacji z innych stosunków gospodarczych może być ostatecznością i powinna być podjęta w odpowiedzialny sposób. 

38. Właściwe wypełnienie obowiązku dochowania należytej staranności wymaga skutecznych i konstruktywnych konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, a w szczególności odpowiedniego zaangażowania związków zawodowych. Konsultacje i współpraca z zainteresowanymi stronami mogą pomóc przedsiębiorstwom w precyzyjniejszym określeniu potencjalnych lub rzeczywistych negatywnych skutków i opracowaniu skuteczniejszej strategii należytej staranności. Niniejsza dyrektywa wymaga w związku z tym konsultacji z zainteresowanymi stronami i ich zaangażowania na wszystkich etapach procesu należytej staranności. Ponadto konsultacje i zaangażowanie mogą dać możliwość wypowiedzenia się tym, którzy są bardzo zainteresowani długoterminową stabilnością przedsiębiorstwa. Partycypacja zainteresowanych stron może przyczynić się do poprawy długoterminowych wyników i rentowności przedsiębiorstw, ponieważ ich większa stabilność miałaby pozytywne łączne skutki gospodarcze.

39. W trakcie rozmów z zainteresowanymi stronami, jak przewidziano w niniejszej dyrektywie, przedsiębiorstwa powinny zadbać o to, aby w przypadku, gdy zainteresowane strony to ludy tubylcze, dyskusje takie prowadzono zgodnie z międzynarodowymi standardami praw człowieka, takimi jak oenzetowska Deklaracja praw ludów tubylczych[44], w tym z zasadą dobrowolnej, uprzedniej i świadomej zgody oraz z prawem ludów tubylczych do samostanowienia.

40. Pojęcie zainteresowanej strony oznacza osoby, na których prawa i interesy mogą mieć wpływ decyzje przedsiębiorstwa. Pojęcie to obejmuje zatem pracowników, społeczności lokalne, dzieci, ludy tubylcze, stowarzyszenia obywatelskie i udziałowców, a także organizacje, których statutowym celem jest zapewnienie przestrzegania praw człowieka i praw socjalnych, norm klimatycznych i środowiskowych oraz zasad dobrych rządów, takie jak związki zawodowe i organizacje społeczeństwa obywatelskiego.

41. Aby uniknąć ryzyka ignorowania lub marginalizacji krytycznych głosów zainteresowanych stron w procesie należytej staranności, w niniejszej dyrektywie należy przyznać zainteresowanym stronom prawo do bezpiecznych i konstruktywnych dyskusji nad strategią przedsiębiorstwa w zakresie należytej staranności oraz zapewnić odpowiednie zaangażowanie związków zawodowych lub przedstawicieli pracowników.

42. Odpowiednie informacje na temat strategii należytej staranności należy przekazywać zainteresowanym stronom, których ona potencjalnie dotyczy, na wniosek i w sposób odpowiadający ich sytuacji, uwzględniając na przykład język urzędowy ich kraju, ich poziom umiejętności czytania i pisania oraz dostęp do internetu. Przedsiębiorstwa nie powinny jednak mieć obowiązku proaktywnego ujawniania całej swojej strategii należytej staranności w sposób odpowiadający sytuacji zainteresowanej strony, a wymóg przekazywania odpowiednich informacji powinien być proporcjonalny do charakteru, sytuacji i wielkości przedsiębiorstwa.

43. Procedury zgłaszania zastrzeżeń powinny zapewniać ochronę anonimowości lub poufności tych zastrzeżeń, w stosownych przypadkach zgodnie z prawem krajowym, a także ochronę bezpieczeństwa oraz integralności fizycznej i prawnej wszystkich skarżących, w tym obrońców praw człowieka i środowiska. W przypadku gdy takie procedury dotyczą sygnalistów, powinny być zgodne z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937[45].

44. Przedsiębiorstwa powinny być obowiązane dołożyć w miarę swoich możliwości wszelkich proporcjonalnych i współmiernych starań, aby zidentyfikować swoich dostawców i podwykonawców oraz podać odpowiednie informacje do wiadomości publicznej, z należytym uwzględnieniem tajemnicy handlowej. Aby należyta staranność była w pełni skuteczna, nie powinna ograniczać się do pierwszego poziomu wyżej lub niżej w łańcuchu dostaw, lecz powinna obejmować te podmioty, które w procesie należytej staranności mogły zostać zidentyfikowane przez przedsiębiorstwo jako stwarzające poważne zagrożenia. W niniejszej dyrektywie należy jednak uwzględnić fakt, że nie wszystkie przedsiębiorstwa dysponują takimi samymi zasobami lub zdolnościami pozwalającymi im zidentyfikować wszystkich dostawców i podwykonawców, w związku z czym obowiązek ten powinien podlegać zasadom racjonalności i proporcjonalności, co w żadnym wypadku nie powinno być traktowane przez przedsiębiorstwa jako pretekst do niewywiązywania się z obowiązku dołożenia wszelkich niezbędnych starań w tym zakresie.

45. Aby należyta staranność stała się integralnym elementem kultury i struktury przedsiębiorstwa, członkowie organów administracyjnych, zarządzających i nadzorczych przedsiębiorstwa powinni odpowiadać za przyjęcie i wdrożenie jego strategii dotyczących zrównoważoności i należytej staranności.

46. Koordynacja wysiłków przedsiębiorstw w zakresie należytej staranności i dobrowolnych wspólnych działań na poziomie sektorowym lub międzysektorowym mogłaby zwiększyć spójność i skuteczność ich strategii należytej staranności. W związku z tym państwa członkowskie mogłyby zachęcać do przyjmowania planów działania w zakresie należytej staranności na poziomie sektorowym lub międzysektorowym. W określaniu tych planów powinny uczestniczyć zainteresowane strony. Opracowanie takich środków zbiorowych nie powinno w żadnym wypadku zwalniać przedsiębiorstwa z indywidualnej odpowiedzialności za dochowywanie należytej staranności ani chronić go przed odpowiedzialnością, wynikającą z prawa krajowego, za szkody, które spowodowało lub do których się przyczyniło.

47.  Aby ramy należytej staranności były skuteczne, powinny obejmować mechanizmy rozpatrywania skarg na szczeblu przedsiębiorstwa lub sektora, zaś aby zapewnić skuteczność takich mechanizmów, przy ich opracowywaniu przedsiębiorstwa powinny podejmować decyzje w oparciu o stanowisko zainteresowanych stron. Mechanizmy te powinny umożliwiać zainteresowanym stronom zgłaszanie uzasadnionych zastrzeżeń oraz powinny funkcjonować jako system wczesnego ostrzegania o zagrożeniach i system mediacji. Powinny być odpowiednio umocowane i rzetelne, dostępne, przewidywalne, sprawiedliwe, przejrzyste, zgodne z prawami człowieka, a także powinny być źródłem ciągłego doskonalenia się oraz opierać się na zaangażowaniu i dialogu. Mechanizmy rozpatrywania skarg należy uprawnić do przedstawiania sugestii co do tego, w jaki sposób dane przedsiębiorstwo powinno reagować na potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ. Powinny one mieć również zdolność do proponowania odpowiedniego środka naprawczego, jeżeli wpłynie do nich informacja, w drodze mediacji, że przedsiębiorstwo spowodowało negatywny wpływ lub przyczyniło się do jego wystąpienia.

48. Mechanizmy te nie powinny jednak zwalniać państw członkowskich z podstawowego obowiązku, jakim jest ochrona praw człowieka oraz zapewnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości i do środków naprawczych. 

49. Państwa członkowskie powinny wyznaczyć co najmniej jeden organ krajowy do monitorowania prawidłowego wykonywania przez przedsiębiorstwa obowiązków w zakresie należytej staranności oraz do zapewnienia właściwego egzekwowania niniejszej dyrektywy. Te organy krajowe powinny być niezależne oraz mieć odpowiednie uprawnienia i zasoby do wykonywania swoich zadań. Powinny być uprawnione do prowadzenia odpowiednich kontroli, z własnej inicjatywy lub na podstawie uzasadnionych i racjonalnych zastrzeżeń zgłoszonych przez zainteresowane strony i osoby trzecie, oraz do nakładania proporcjonalnych i odstraszających sankcji administracyjnych, uwzględniających wagę i powtarzalność naruszeń, w celu zapewnienia przestrzegania przez przedsiębiorstwa obowiązków określonych w prawie krajowym. Na szczeblu Unii Komisja powinna utworzyć europejską sieć ds. należytej staranności złożoną z właściwych organów, aby zapewnić współpracę.

50. Zachęca się Komisję i państwa członkowskie do wprowadzenia grzywien administracyjnych porównywalnych pod względem wielkości do grzywien przewidzianych obecnie w prawie konkurencji i prawie ochrony danych.

51. Zachęca się organy krajowe do współpracy i wymiany informacji z krajowymi punktami kontaktowymi OECD oraz z krajowymi instytucjami praw człowieka w danych krajach.

52. Zgodnie z Wytycznymi ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka dochowywanie należytej staranności nie powinno samo w sobie zwalniać przedsiębiorstw z odpowiedzialności za spowodowanie naruszeń praw człowieka bądź spowodowanie szkód w środowisku lub przyczynienie się do takich naruszeń bądź szkód. Jednakże istnienie solidnych i skutecznych procedur gwarantujących należytą staranność może pomóc przedsiębiorstwom w zapobieganiu szkodom;

53. Wprowadzając system odpowiedzialności, państwa członkowskie powinny zapewnić stosowanie wzruszalnego domniemania wymagającego określonego poziomu dowodów. Ciężar dowodu zostałby przeniesiony z ofiar na przedsiębiorstwa, które musiałyby udowodnić, że nie miały kontroli nad jednostką gospodarczą uczestniczącą w naruszaniu praw człowieka.

54. Terminy przedawnienia należy uznać za rozsądne i odpowiednie, jeżeli nie ograniczają one prawa ofiar do dostępu do wymiaru sprawiedliwości, z należytym uwzględnieniem praktycznych wyzwań napotykanych przez potencjalnych skarżących. Ofiarom negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy należy zapewnić wystarczający czas na wytoczenie powództwa sądowego, z uwzględnieniem ich lokalizacji geograficznej, środków, jakimi dysponują, i ogólnej trudności, jeśli chodzi o dopuszczalność powództw przed sądami unijnymi.

55. Prawo do skutecznego środka prawnego jest międzynarodowo uznanym prawem człowieka zapisanym w art. 8 Powszechnej deklaracji praw człowieka i w art. 2 ust. 3 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, a także jest prawem podstawowym Unii (art. 47 Karty); Jak przypomniano w Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka, państwa mają obowiązek zapewnić, środkami sądowymi, administracyjnymi, legislacyjnymi lub innymi odpowiednimi środkami, aby osoby dotknięte naruszeniami praw człowieka związanymi z działalnością gospodarczą miały dostęp do skutecznego środka prawnego. Dlatego w niniejszej dyrektywie zawarto konkretne odniesienie do tego obowiązku zgodnie z podstawowymi zasadami i wytycznymi ONZ w sprawie ofiar rażących naruszeń międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka i poważnych naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego do środka prawnego i do zadośćuczynienia.

56. Zachęca się duże przedsiębiorstwa do tworzenia komitetów doradczych, które miałyby za zadanie doradzać ich organom zarządzającym w sprawach należytej staranności i w których skład wchodziłyby zainteresowane strony.

57. Związkom zawodowym należy udostępnić zasoby niezbędne do korzystania przez nie z praw w zakresie należytej staranności, w tym do nawiązywania kontaktów ze związkami zawodowymi i pracownikami przedsiębiorstw, z którymi główne przedsiębiorstwo utrzymuje relacje biznesowe.

58. Państwa członkowskie powinny stosować istniejące systemy odpowiedzialności lub, w razie konieczności, wprowadzić dodatkowe przepisy w celu zapewnienia odpowiedzialności przedsiębiorstw, zgodnie z prawem krajowym, za wszelkie szkody wynikające z negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy, który te przedsiębiorstwa lub podmioty znajdujące się pod ich kontrolą spowodowały lub do którego się przyczyniły przez działanie lub zaniechania, chyba że przedsiębiorstwo może udowodnić, że dołożyło wszelkich starań zgodnie z niniejszą dyrektywą, aby zapobiec danej szkodzie, lub że szkoda ta wystąpiłaby nawet przy dołożeniu wszelkich starań.

59. Aby zapewnić jasność i pewność, a także spójność praktyk stosowanych przez przedsiębiorstwa, Komisja powinna przygotować wytyczne w konsultacji z państwami członkowskimi i OECD oraz z pomocą szeregu wyspecjalizowanych agencji, w szczególności Agencji Praw Podstawowych UE, Europejskiej Agencji Środowiska oraz Agencji Wykonawczej ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Liczne wytyczne dotyczące należytej staranności sporządzone przez organizacje międzynarodowe już istnieją i mogłyby posłużyć jako punkt odniesienia dla Komisji przy opracowywaniu wytycznych specjalnie dla przedsiębiorstw unijnych na mocy niniejszej dyrektywy. Niniejsza dyrektywa powinna mieć na celu pełną harmonizację norm między państwami członkowskimi. Oprócz ogólnych wytycznych, którymi wszystkie przedsiębiorstwa, a w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa, powinny kierować się przy stosowaniu należytej staranności w swoich działaniach, Komisja powinna przewidzieć opracowanie wytycznych dla poszczególnych sektorów oraz regularnie aktualizować wykaz zestawień informacji na temat poszczególnych państw, aby pomóc przedsiębiorstwom w ocenie potencjalnego i rzeczywistego negatywnego wpływu ich działalności gospodarczej w danym obszarze na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy. W tych zestawieniach informacji należy w szczególności wskazać, które konwencje i traktaty spośród wymienionych w załącznikach xx, xxx i xxxx do niniejszej dyrektywy zostały ratyfikowane przez dane państwo.

60. W celu aktualizacji rodzajów negatywnego wpływu należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do zmiany załączników xx, xxx i xxxx do niniejszej dyrektywy. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa[46]. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

61. Ponieważ cele niniejszej dyrektywy nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary lub skutki działań możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

 

PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

 

 

Artykuł 1

Przedmiot i cel

 

1. Niniejsza dyrektywa ma zapewniać, aby przedsiębiorstwa objęte jej zakresem stosowania prowadzące działalność na rynku wewnętrznym wywiązywały się z obowiązku poszanowania praw człowieka, środowiska i dobrych rządów oraz nie powodowały potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy ani nie przyczyniały się do takiego wpływu przez własne działania lub przez działania bezpośrednio związane z ich działalnością, produktami lub usługami mające miejsce w ramach ich relacji biznesowych lub w ich łańcuchach wartości oraz aby zapobiegały temu negatywnemu wpływowi i go łagodziły.

 

2.  Niniejsza dyrektywa określa obowiązki przedsiębiorstw w zakresie należytej staranności w łańcuchu wartości, a mianowicie przewiduje, że mają one obowiązek stosować wszelkie proporcjonalne i współmierne środki oraz podejmować starania, w miarę swoich możliwości, w celu zapobieżenia negatywnemu wpływowi na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy w ich łańcuchach wartości, a także odpowiednio reagować na taki negatywny wpływ, gdy on wystąpi. Zachowywanie należytej staranności wymaga od przedsiębiorstw identyfikacji, zapobiegania, eliminacji, łagodzenia, monitorowania, komunikowania, uwzględniania, reagowania i działań naprawczych w odniesieniu do potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu ich własnych działań oraz działań w ich łańcuchach wartości i w ramach ich relacji biznesowych na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy. Te wymogi należytej staranności mają na celu poprawę funkcjonowania rynku wewnętrznego dzięki koordynacji zabezpieczeń w zakresie ochrony praw człowieka, środowiska i dobrych rządów.

 

3.  Niniejsza dyrektywa ma ponadto zapewniać rozliczalność i odpowiedzialność przedsiębiorstw, zgodnie z prawem krajowym, z tytułu negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy, który powodują lub do którego się przyczyniają w swoim łańcuchu wartości, a także zapewniać ofiarom dostęp do środków ochrony prawnej.

 

4.  Stosowanie niniejszej dyrektywy nie wpływa na dodatkowe wymogi należytej staranności ustanowione w unijnych przepisach sektorowych, w szczególności w rozporządzeniu (UE) nr 995/2010 i w rozporządzeniu (UE) 2017/821, chyba że wymogi należytej staranności określone w niniejszej dyrektywie przewidują wyższy poziom należytej staranności w odniesieniu do praw człowieka, środowiska lub dobrych rządów.

 

5.  Wdrożenie niniejszej dyrektywy nie stanowi w żaden sposób podstawy do uzasadnienia ograniczenia ogólnego poziomu ochrony praw człowieka lub środowiska. W szczególności stosuje się ją, nie naruszając innych obowiązujących przepisów ramowych ustanowionych na szczeblu krajowym, unijnym lub międzynarodowym, regulujących podwykonawstwo, delegowanie pracowników lub odpowiedzialność w łańcuchu dostaw.


Artykuł 2

Zakres stosowania

 

1.  Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do dużych przedsiębiorstw podlegających prawu państwa członkowskiego lub mających siedzibę na terytorium Unii.

 

2.  Niniejsza dyrektywa ma też zastosowanie do wszystkich małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na rynku regulowanym, a także do małych i średnich przedsiębiorstw wysokiego ryzyka.

 

3.  Niniejsza dyrektywa ma też zastosowanie do dużych przedsiębiorstw, do małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na rynku regulowanym oraz do małych i średnich przedsiębiorstw, które prowadzą działalność w sektorach wysokiego ryzyka, podlegają prawu państwa trzeciego i nie mają siedziby na terytorium Unii, w przypadku gdy przedsiębiorstwa te prowadzą działalność na rynku wewnętrznym, sprzedając towary lub świadcząc usługi. Przedsiębiorstwa te spełniają wymogi należytej staranności określone w niniejszej dyrektywie transponowanej do ustawodawstwa państwa członkowskiego, w którym prowadzą działalność, a także podlegają systemom sankcji i odpowiedzialności określonym w niniejszej dyrektywie transponowanej do ustawodawstwa państwa członkowskiego, w którym prowadzą działalność.

 

4.  Państwa członkowskie mogą zwolnić mikrojednostki określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE[47] z wypełniania obowiązków ustanowionych w niniejszej dyrektywie.

 

Artykuł 3

Definicje

 

Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

 

1)  „zainteresowane strony” oznaczają osoby fizyczne i grupy osób fizycznych, których może dotyczyć potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy ze strony przedsiębiorstwa lub podmiotów pozostających z nim w relacji biznesowej, a także organizacje, których celem statutowym jest obrona praw człowieka, w tym praw socjalnych i pracowniczych, środowiska i dobrych rządów. Mogą to być pracownicy i ich przedstawiciele, społeczności lokalne, ludność tubylcza, stowarzyszenia obywatelskie, związki zawodowe, organizacje społeczeństwa obywatelskiego i udziałowcy przedsiębiorstw;

 

2)  „relacje biznesowe” oznaczają relacje z jednostkami zależnymi i relacje handlowe przedsiębiorstwa w całym jego łańcuchu wartości obejmującym dostawców i podwykonawców, bezpośrednio związane z jego działalnością biznesową, produktami lub usługami;

 

3)  „dostawca” oznacza dowolne przedsiębiorstwo dostarczające produkt, część produktu lub usługę innemu przedsiębiorstwu, bezpośrednio albo pośrednio, w kontekście relacji biznesowej;

 

4)  „podwykonawca” oznacza dowolny podmiot pozostający w relacji biznesowej, który świadczy usługi lub prowadzi działania wnoszące wkład w działalność przedsiębiorstwa;

 

5)  „łańcuch wartości” oznacza wszelkie działania, operacje, relacje biznesowe i łańcuchy inwestycyjne przedsiębiorstwa i obejmuje podmioty, z którymi przedsiębiorstwo utrzymuje bezpośrednie albo pośrednie relacje biznesowe w górę i w dół łańcucha dostaw i które:

a)  dostarczają produkty, części produktów lub usługi, które stanowią wkład we własne produkty lub usługi danego przedsiębiorstwa, albo

b)  są odbiorcami produktów i usług danego przedsiębiorstwa;

6)  „potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ na prawa człowieka” oznacza wszelki potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ mogący uniemożliwić osobom fizycznym lub grupom osób fizycznych pełne korzystanie z praw człowieka, w tym praw socjalnych, pracowniczych i związkowych, określony w załączniku xx do niniejszej dyrektywy; Załącznik ten podlega regularnemu przeglądowi i jest spójny z celami Unii związanymi z prawami człowieka. Komisja jest uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych zgodnie z art. 17 w celu zmiany wykazu w załączniku xx;

 

7)  „potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ na środowisko” oznacza wszelkie naruszenie norm środowiskowych uznanych na szczeblu międzynarodowym i unijnym, określone w załączniku xxx do niniejszej dyrektywy. Załącznik ten podlega regularnemu przeglądowi i jest spójny z celami Unii związanymi z ochroną środowiska i łagodzeniem zmiany klimatu. Komisja jest uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych zgodnie z art. 17 w celu zmiany wykazu w załączniku xxx;

 

8)  „potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ na dobre rządy” oznacza wszelki potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ na dobre rządy w kraju, w regionie lub na terytorium, określony w załączniku xxxx do niniejszej dyrektywy. Załącznik ten podlega regularnemu przeglądowi i jest spójny z celami Unii związanymi z dobrymi rządami. Komisja jest uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych zgodnie z art. 17 w celu zmiany wykazu w załączniku xxxx;

 

9)  „kontrola” oznacza możliwość decydującego wpływania przez dane przedsiębiorstwo na inne przedsiębiorstwo, w szczególności poprzez prawo własności, poprzez prawo użytkowania całości bądź części majątku tego innego przedsiębiorstwa lub poprzez prawa bądź umowy, które pozwalają decydująco wpływać na skład, głosowanie lub decyzje organów przedsiębiorstwa;

 

10)  „przyczynianie się do” oznacza, że działania przedsiębiorstwa, w połączeniu z działaniami innych podmiotów, powodują wpływ lub że działania przedsiębiorstwa powodują lub ułatwiają powodowanie negatywnego wpływu przez inny podmiot lub zachęcają go do powodowania takiego wpływu. Przyczynianie się musi być znaczące, co oznacza, że wyłączone jest przyczynianie się pomniejsze lub pozbawione znaczenia. Ocena znaczącego charakteru przyczyniania się oraz stwierdzenie, kiedy działania przedsiębiorstwa mogły spowodować lub ułatwić negatywny wpływ innego podmiotu lub zachęcić go do powodowania takiego wpływu, może wymagać uwzględnienia wielu czynników.

Można uwzględnić następujące czynniki:

 zakres, w jakim przedsiębiorstwo może zachęcać lub motywować inny podmiot do wywierania negatywnego wpływu, tj. stopień, w jakim dana działalność podwyższyła ryzyko wystąpienia takiego wpływu,

 zakres, w jakim przedsiębiorstwo mogło lub powinno było wiedzieć o negatywnym wpływie lub potencjalnym negatywnym wpływie, tj. stopień przewidywalności,

 stopień, w jakim którekolwiek z działań przedsiębiorstwa rzeczywiście złagodziło negatywny wpływ lub zmniejszyło ryzyko wystąpienia takiego wpływu.

Samo istnienie relacji biznesowych lub działań stwarzających ogólne warunki, w których możliwe jest wystąpienie negatywnego wpływu, jako takie nie stanowi przyczyniania się. Dane działania powinny znacznie podwyższać ryzyko wystąpienia negatywnego wpływu.

 

Artykuł 4

Strategia należytej staranności

 

1.  Państwa członkowskie określają przepisy służące zapewnieniu zachowywania przez przedsiębiorstwa skutecznej należytej staranności w odniesieniu do potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu ich działalności i relacji biznesowych na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy.

 

2.  Przedsiębiorstwa w miarę swoich możliwości stale dokładają wszelkich starań, aby identyfikować i oceniać – za pomocą metod monitorowania opartych na analizie ryzyka, uwzględniających prawdopodobieństwo i wagę potencjalnego lub rzeczywistego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy oraz to, czy wymaga on pilnej reakcji – charakter i kontekst swojej działalności, w tym w ujęciu geograficznym, oraz to, czy ich działalność i relacje biznesowe powodują jakikolwiek tego rodzaju potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ, przyczyniają się do niego lub mają z nim bezpośredni związek.

 

3. Jeżeli duże przedsiębiorstwo, w przypadku którego wszystkie podmioty pozostające z nim w bezpośredniej relacji biznesowej mają siedzibę w Unii lub są małymi lub średnimi przedsiębiorstwami, stwierdzi, zgodnie z ust. 2, że nie powoduje potencjalnego ani rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, nie przyczynia się do takiego wpływu ani nie ma z nim bezpośredniego związku, wówczas publikuje oświadczenie w tej sprawie i ujmuje w nim ocenę ryzyka z wyszczególnieniem odpowiednich danych, informacji i metod, które pozwoliły wyciągnąć ten wniosek. W szczególności przedsiębiorstwo to może stwierdzić, że nie występuje negatywny wpływ na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, jeżeli przeprowadzona przez nie analiza obejmująca identyfikację wpływu i ocenę ryzyka wykaże, że wszyscy jego bezpośredni dostawcy dochowują należytej staranności zgodnie z niniejszą dyrektywą. Oświadczenie to podlega przeglądowi w razie zaistnienia nowego ryzyka lub w razie nawiązania przez to przedsiębiorstwo nowych relacji biznesowych, które mogą stwarzać ryzyko.

 

4.  Przedsiębiorstwo ustanawia i skutecznie realizuje strategię należytej staranności, chyba że stwierdzi, zgodnie z ust. 2 i 3 niniejszego artykułu, że nie powoduje potencjalnego ani rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, nie przyczynia się do takiego wpływu ani nie ma z nim bezpośredniego związku W ramach strategii należytej staranności przedsiębiorstwa:

 

(i)  określają potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy zidentyfikowany i oceniony zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu, mogący wystąpić w wyniku ich działalności i relacji biznesowych, a także wagę i prawdopodobieństwo tego wpływu oraz to, czy wymaga on pilnej reakcji, jak również odpowiednie dane, informacje i metody, które pozwoliły wyciągnąć te wnioski;

 

(ii)  mapują swój łańcuch wartości i, z należytym uwzględnieniem tajemnicy handlowej, podają do wiadomości publicznej istotne informacje na temat tego łańcucha, które mogą obejmować nazwy, lokalizacje, rodzaje dostarczanych produktów i usług, a także inne istotne informacje dotyczące jednostek zależnych, dostawców i partnerów biznesowych w łańcuchu wartości;

 

(iii)  przyjmują i wskazują wszelkie proporcjonalne i współmierne zasady postępowania i środki służące eliminacji potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, zapobieganiu takiemu wpływowi i łagodzeniu go;

 

(iv)  ustanawiają strategię ustalania priorytetów na podstawie zasady 17 Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka na wypadek, gdyby nie były w stanie zająć się jednocześnie wszystkimi przypadkami potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu; przedsiębiorstwa uwzględniają wagę i prawdopodobieństwo różnego rodzaju potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, rozpatrują, czy wymaga on pilnej reakcji, a także uwzględniają charakter i kontekst swojej działalności, w tym w ujęciu geograficznym, zakres ryzyka, jego skalę oraz stopień nieuchronności, a w razie konieczności przy reagowaniu stosują politykę ustalania priorytetów;

 

5.  Przedsiębiorstwa zapewniają zgodność swojej strategii biznesowej i polityki ze swoją strategią należytej staranności. Przedsiębiorstwa podają wyjaśnienia w tym zakresie w swoich strategiach należytej staranności.

 

6.  Uznaje się, że jednostki zależne przedsiębiorstwa wywiązały się z obowiązku ustanowienia strategii należytej staranności, jeżeli ich jednostka dominująca uwzględniła je w swojej strategii należytej staranności.

 

7.  Przedsiębiorstwa dochowują należytej staranności w łańcuchu wartości, proporcjonalnie i współmiernie do prawdopodobieństwa i wagi potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu oraz do konkretnych okoliczności, szczególnie takich jak sektor działalności, wielkość i długość łańcucha dostaw oraz wielkość przedsiębiorstwa.

 

8.  Przedsiębiorstwa zapewniają, aby w ramach ich relacji biznesowych uwzględniano, realizowano i wdrażano politykę w zakresie praw człowieka, środowiska i dobrych rządów zgodne z ich strategią należytej staranności, w tym na przykład w drodze umów ramowych, klauzul umownych, przyjęcia kodeksu postępowania lub w drodze certyfikowanych i niezależnych audytów. Przedsiębiorstwa zapewniają, aby ich polityka zakupów nie powodowała potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy ani nie przyczyniała się do niego.

 

9.  Przedsiębiorstwa regularnie sprawdzają, czy podwykonawcy i dostawcy wypełniają obowiązki wynikające z ust. 8.

 

Artykuł 5
Zaangażowanie zainteresowanych stron

1.  Państwa członkowskie zapewniają, aby przy ustanawianiu i wdrażaniu strategii należytej staranności przedsiębiorstwa prowadziły w dobrej wierze skuteczne, konstruktywne i merytoryczne dyskusje z właściwymi zainteresowanymi stronami. Państwa członkowskie gwarantują w szczególności związkom zawodowym na odpowiednim szczeblu, w tym na szczeblu sektorowym, krajowym, europejskim i światowym, oraz przedstawicielom pracowników prawo do udziału w tworzeniu i wdrażaniu strategii należytej staranności w dobrej wierze wspólnie z ich przedsiębiorstwem. Przedsiębiorstwa mogą priorytetowo traktować dyskusje z zainteresowanymi stronami, na które wywierany jest największy wpływ. Przedsiębiorstwa prowadzą dyskusje oraz angażują związki zawodowe i przedstawicieli pracowników odpowiednio do swojej wielkości oraz do charakteru i kontekstu swojej działalności.

 

2.  Państwa członkowskie zapewniają zainteresowanym stronom prawo do zwrócenia się do przedsiębiorstwa o dyskusję nad potencjalnym lub rzeczywistym negatywnym wpływem na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, który ich dotyczy, zgodnie z ust. 1.

 

3.  Przedsiębiorstwo zapewnia, aby zainteresowane strony, których to dotyczy rzeczywiście lub potencjalnie, nie ponosiły ryzyka ze względu na udział w dyskusjach, o których mowa w ust. 1.

 

4.  Przedsiębiorstwo informuje przedstawicieli pracowników o swojej strategii należytej staranności i jej realizacji, w którą mogą wnieść wkład, zgodnie z dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/14/WE[48] i 2009/38/WE[49] oraz z dyrektywą Rady 2001/86/WE[50]. Ponadto należy w pełni przestrzegać prawa do rokowań zbiorowych, uznanego w szczególności w konwencjach MOP nr 87 i 98, w europejskiej konwencji praw człowieka i w Europejskiej karcie społecznej Rady Europy, a także w decyzjach Komitetu MOP ds. Wolności Związkowej, Komitetu Ekspertów ds. Stosowania Konwencji i Zaleceń (CEACR) oraz Europejskiego Komitetu Praw Społecznych Rady Europy (ECSR).

 

 

Artykuł 6

Ogłoszenie strategii należytej staranności i informowanie o niej

 

1.  Państwa członkowskie zapewniają, z należytym uwzględnieniem tajemnicy handlowej, aby przedsiębiorstwa udostępniały publicznie, nieodpłatnie, aktualną strategię należytej staranności lub oświadczenie zawierające ocenę ryzyka wspomniane w art. 4 ust. 3, szczególnie na swoich stronach internetowych.

 

2.  Przedsiębiorstwa komunikują swoją strategię należytej staranności przedstawicielom pracowników, związkom zawodowym, podmiotom pozostającym z nimi w relacji biznesowej oraz, na wniosek, jednemu z właściwych organów krajowych wyznaczonych na podstawie art. 12.

 

Przedsiębiorstwa przekazują odpowiednie informacje na temat swojej strategii należytej staranności zainteresowanym stronom, których ona potencjalnie dotyczy, na wniosek i w sposób odpowiadający ich sytuacji, na przykład uwzględniając język urzędowy ich kraju.

 

3.  Państwa członkowskie i Komisja zapewniają, aby przedsiębiorstwa zamieszczały strategię należytej staranności lub oświadczenie zawierające ocenę ryzyka wspomniane w art. 4 ust. 3 na europejskiej scentralizowanej platformie nadzorowanej przez właściwe organy krajowe. Taką platformą mógłby być europejski pojedynczy punktu dostępu wspomniany przez Komisję w opublikowanym niedawno planie działania dotyczącym unii rynków kapitałowych (COM/2020/590). Komisja zapewnia standardowy wzór do celu zamieszczania strategii należytej staranności na europejskiej scentralizowanej platformie.

 

Artykuł 7

Ujawnianie informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności

 

Niniejsza dyrektywa nie narusza obowiązków nałożonych na niektóre przedsiębiorstwa dyrektywą 2013/34/UE, dotyczących zamieszczania w ich sprawozdaniach z działalności oświadczenia niefinansowego zawierającego opis polityki przedsiębiorstwa co najmniej w odniesieniu do kwestii środowiskowych, społecznych i pracowniczych, poszanowania praw człowieka, przeciwdziałania korupcji i łapownictwu oraz wdrożonych procesów należytej staranności.

 

Artykuł 8

Ocena i przegląd strategii należytej staranności

 

1.  Przedsiębiorstwa co najmniej raz w roku oceniają skuteczność i stosowność swojej strategii należytej staranności i jej realizacji oraz wprowadzają w niej odpowiednie zmiany, zawsze gdy w wyniku oceny zmiana zostanie uznana za konieczną.

 

2.  Ocena i przegląd strategii należytej staranności prowadzone są w drodze dyskusji z zainteresowanymi stronami i przy zaangażowaniu związków zawodowych i przedstawicieli pracowników w taki sam sposób, jak podczas ustanawiania strategii należytej staranności na podstawie art. 4.

 

 

Artykuł 9

Mechanizmy rozpatrywania skarg

 

1.  Przedsiębiorstwa zapewniają mechanizm rozpatrywania skarg, stanowiący zarówno mechanizm wczesnego ostrzegania o zagrożeniach, jak i system mediacji, umożliwiający wszystkim zainteresowanym stronom wyrażanie racjonalnych zastrzeżeń dotyczących istnienia potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy. Państwa członkowskie zapewniają przedsiębiorstwom możliwość ustanowienia takiego mechanizmu w drodze ustaleń dotyczących współpracy z innymi przedsiębiorstwami lub organizacjami, przez uczestnictwo w mechanizmach rozpatrywania skarg z udziałem wielu zainteresowanych stron lub przystąpienie do ogólnego porozumienia ramowego.

 

2.  Mechanizmy rozpatrywania skarg są odpowiednio umocowane i rzetelne, dostępne, przewidywalne, bezpieczne, sprawiedliwe, przejrzyste, zgodne z prawami człowieka i elastyczne, jak określono w kryteriach skuteczności pozasądowych mechanizmów rozpatrywania skarg zawartych w zasadzie 31 Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka oraz w Komentarzu ogólnym nr 16 Komitetu Praw Dziecka ONZ. Mechanizmy takie pozwalają zgłaszać zastrzeżenia anonimowo albo poufnie, stosownie do przypadku i zgodnie z prawem krajowym.

 

3.  Mechanizm rozpatrywania skarg zapewnia szybkie i skuteczne reagowanie zarówno na ostrzeżenia, jak i zgłoszenia zastrzeżeń zainteresowanych stron.

 

4.  Przedsiębiorstwa składają sprawozdania na temat zastrzeżeń zgłoszonych za pośrednictwem ich mechanizmów rozpatrywania skarg, a także regularnie składają sprawozdania z postępów poczynionych w tych przypadkach. Wszystkie informacje publikuje się w sposób, który nie zagraża bezpieczeństwu zainteresowanych stron, w tym nie ujawnia się ich tożsamości.

 

5.  Mechanizmy rozpatrywania skarg umożliwiają przedstawianie przedsiębiorstwu propozycji dotyczących sposobu reagowania na potencjalny lub rzeczywisty negatywny wpływ.

 

6.  Przy opracowywaniu mechanizmów rozpatrywania skarg przedsiębiorstwa podejmują decyzje w oparciu o stanowisko zainteresowanych stron.

 

7.  Korzystanie z mechanizmu rozpatrywania skarg nie uniemożliwia skarżącym dostępu do mechanizmów sądowych.

 

 

Artykuł 10

Pozasądowe środki naprawcze

 

1.  Państwa członkowskie zapewniają, aby przedsiębiorstwo podjęło proces naprawczy lub współpracowało w takim procesie, gdy stwierdzi, że wyrządziło szkodę lub przyczyniło się do jej powstania. Gdy przedsiębiorstwo stwierdzi, że ma bezpośredni związek z negatywnym wpływem na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, wówczas współpracuje procesie naprawczym, jak najlepiej wykorzystując swoje możliwości.

 

2.  Środek naprawczy można zaproponować w wyniku mediacji za pośrednictwem mechanizmu składania skarg określonego w art. 9.

 

3.  Środek naprawczy ustala się w konsultacji z zainteresowanymi stronami, których to dotyczy, i może polegać on na: rekompensacie finansowej lub niefinansowej, przywróceniu stanu poprzedniego, przeprosinach publicznych, zwrocie, rehabilitacji lub wkładzie w dochodzenie.

 

4.  Przedsiębiorstwa zapobiegają wyrządzeniu dodatkowej szkody, gwarantując, że dana szkoda nie zostanie wyrządzona ponownie.

 

5.  Państwa członkowskie zapewniają, aby propozycja środka naprawczego złożona przez przedsiębiorstwo nie uniemożliwiała zainteresowanym stronom wystąpienia z powództwem cywilnym zgodnie z prawem krajowym. W szczególności nie można wymagać od ofiar, aby dochodziły pozasądowych środków naprawczych, zanim wystąpią do sądu, ani też toczące się postępowanie przed mechanizmem rozpatrywania skarg nie może utrudniać ofiarom dostępu do sądu. Decyzje wydane w ramach mechanizmu rozpatrywania skarg są należycie uwzględniane przez sądy, ale nie są dla nich wiążące.

 

 

Artykuł 11

Sektorowe plany działania w zakresie należytej staranności

 

1.  Państwa członkowskie mogą zachęcać do przyjmowania dobrowolnych sektorowych lub międzysektorowych planów działania w zakresie należytej staranności na szczeblu krajowym lub unijnym, mających na celu koordynację strategii przedsiębiorstw w zakresie należytej staranności.

 

Przedsiębiorstwa uczestniczące w sektorowych lub międzysektorowych planach działania w zakresie należytej staranności nie są zwolnione z obowiązków przewidzianych w niniejszej dyrektywie. 

 

2. Państwa członkowskie zapewniają właściwym zainteresowanym stronom – szczególnie związkom zawodowym, przedstawicielom pracowników i organizacjom społeczeństwa obywatelskiego – prawo do udziału w określaniu sektorowych planów działania w zakresie należytej staranności, z zastrzeżeniem obowiązku spełnienia przez każde przedsiębiorstwo wymogów określonych w art. 5.

 

3.  Sektorowe plany działania w zakresie należytej staranności mogą przewidywać jeden wspólny mechanizm rozpatrywania skarg dla przedsiębiorstw objętych ich zakresem. Mechanizm rozpatrywania skarg jest zgodny z art. 9 niniejszej dyrektywy.

 

4.  Opracowywanie sektorowych mechanizmów rozpatrywania skarg odbywa się w oparciu o stanowisko zainteresowanych stron.

 

 

Artykuł 12

Nadzór

 

1.  Każde państwo członkowskie wyznacza co najmniej jeden właściwy organ krajowy odpowiedzialny za nadzór nad stosowaniem niniejszej dyrektywy transponowanej do prawa krajowego oraz za rozpowszechnianie najlepszych praktyk w zakresie należytej staranności.

 

2.  Państwa członkowskie zapewniają, aby właściwe organy krajowe wyznaczone zgodnie z ust. 1 były niezależne i posiadały zasoby kadrowe, techniczne i finansowe, pomieszczenia, infrastrukturę i wiedzę fachową niezbędne do skutecznego wykonywania obowiązków.

 

3.  Do dnia … [data transpozycji niniejszej dyrektywy] państwa członkowskie przekazują Komisji nazwy i adresy właściwych organów. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich zmianach nazw i adresów właściwych organów.

 

4.  Komisja podaje do wiadomości publicznej, także w internecie, wykaz właściwych organów. Komisja aktualizuje ten wykaz.

 

Artykuł 13

Dochodzenia dotyczące przedsiębiorstw

 

1. Właściwe organy państw członkowskich, o których mowa w art. 14, są uprawnione do prowadzenia dochodzeń w celu zapewnienia, aby przedsiębiorstwa wywiązywały się z obowiązków określonych w niniejszej dyrektywie, co obejmuje również przedsiębiorstwa, które oświadczyły, że nie odnotowały żadnego potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy. Te właściwe organy są upoważnione do kontrolowania przedsiębiorstw i do rozmów z zainteresowanymi stronami lub ich przedstawicielami, których sprawa dotyczy rzeczywiście lub potencjalnie. Takie kontrole mogą obejmować badanie strategii przedsiębiorstwa w zakresie należytej staranności i badanie funkcjonowania mechanizmu rozpatrywania skarg oraz kontrole na miejscu.

 

Przedsiębiorstwa udzielają wszelkiej pomocy niezbędnej do ułatwienia właściwym organom prowadzenia dochodzeń.

 

2.  Dochodzenia, o których mowa w ust. 1, prowadzi się przy zastosowaniu podejścia opartego na analizie ryzyka lub gdy właściwy organ dysponuje odpowiednimi informacjami o podejrzeniu naruszenia przez przedsiębiorstwo obowiązków przewidzianych w niniejszej dyrektywie, w tym opartymi na uzasadnionych i racjonalnych zastrzeżeniach osób trzecich.

 

3.  Komisja i właściwe organy państw członkowskich, o których mowa w art. 12, ułatwiają zgłaszanie przez osoby trzecie uzasadnionych i racjonalnych zastrzeżeń, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, za pomocą środków takich, jak zharmonizowane formularze do celu zgłaszania zastrzeżeń. Komisja i właściwe organy zapewniają skarżącym prawo do zażądania, aby ich zastrzeżenia pozostały poufne lub anonimowe, zgodnie z prawem krajowym. Właściwe organy państw członkowskich, o których mowa w art. 12, zapewniają możliwość wypełnienia takiego formularza również drogą elektroniczną.

 

4.  Właściwy organ informuje skarżącego o postępach i wynikach dochodzenia w rozsądnym terminie, w szczególności jeżeli konieczne jest dalsze dochodzenie lub koordynacja z innym organem nadzoru.

 

5.  Jeżeli w wyniku działań podjętych zgodnie z ust. 1 właściwy organ stwierdzi naruszenie niniejszej dyrektywy, przyznaje danemu przedsiębiorstwu odpowiedni czas na podjęcie działań naprawczych, jeżeli takie działania są możliwe.

 

6.  Państwa członkowskie zapewniają, aby można było nakazać zastosowanie przez dane przedsiębiorstwo środków tymczasowych lub, zgodnie z zasadą proporcjonalności, tymczasowe zawieszenie działalności, jeżeli naruszenie niniejszej dyrektywy mogłoby bezpośrednio prowadzić do nieodwracalnej szkody. W przypadku przedsiębiorstw podlegających prawu państwa trzeciego, które prowadzą działalność na rynku wewnętrznym, tymczasowe zawieszenie działalności może oznaczać zakaz jej prowadzenia na rynku wewnętrznym.

 

7.  Państwa członkowskie przewidują sankcje zgodnie z art. 18 w odniesieniu do przedsiębiorstw, które nie podejmą działań naprawczych w wyznaczonym terminie. Właściwe organy krajowe są uprawnione do nakładania grzywien administracyjnych.

 

8.  Państwa członkowskie zapewniają, aby właściwe organy krajowe prowadziły ewidencję dochodzeń, o których mowa w ust. 1, obejmującą w szczególności informacje o ich charakterze i wynikach, a także ewidencję wszelkich wezwań do działania naprawczego wydanych na podstawie ust. 5. Właściwe organy publikują sprawozdanie roczne z działalności zawierające informacje o najpoważniejszych przypadkach niezgodności oraz o tym, jak im zaradzono, z należytym uwzględnieniem tajemnicy handlowej.

 

 

Artykuł 14

Wytyczne

 

1. Aby zagwarantować przedsiębiorstwom jasność i pewność, a także zapewnić spójność stosowanych przez nie praktyk, Komisja – w konsultacji z państwami członkowskimi i OECD oraz przy wsparciu Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Europejskiej Agencji Środowiska oraz Agencji Wykonawczej ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw – publikuje ogólne niewiążące wytyczne dla przedsiębiorstw dotyczące najlepszego sposobu wypełniania obowiązków w zakresie należytej staranności określonych w niniejszej dyrektywie. W wytycznych tych podaje się praktyczne wskazówki dotyczące tego, jak proporcjonalność i ustalanie priorytetów – z uwzględnieniem wpływu, sektorów i obszarów geograficznych – mogą być stosowane w odniesieniu do obowiązków w zakresie należytej staranności w zależności od wielkości przedsiębiorstwa i sektora, do którego ono należy. Wytyczne udostępnienia się nie później niż w dniu … [18 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy].

 

2.  Komisja – w konsultacji z państwami członkowskimi i OECD oraz przy wsparciu Agencji Praw Podstawowych, Europejskiej Agencji Środowiska oraz Agencji Wykonawczej ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw – może przygotować szczegółowe niewiążące wytyczne dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w niektórych sektorach.

 

3.  Przygotowując niewiążące wytyczne, o których mowa w ust. 1 i 2 powyżej, odpowiednio uwzględnia się Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka, Trójstronną deklarację zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej MOP, wytyczne OECD dotyczące należytej staranności w celu odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, wytyczne OECD dotyczące odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów, wytyczne OECD w zakresie należytej staranności dotyczące odpowiedzialnych łańcuchów dostaw w sektorze odzieżowo-obuwniczym, wytyczne OECD dla inwestorów instytucjonalnych dotyczące odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, wytyczne OECD dotyczące należytej staranności w zakresie odpowiedzialnego kredytowania przedsiębiorstw i gwarantowania emisji papierów wartościowych oraz wytyczne OECD/FAO dotyczące odpowiedzialnego łańcucha dostaw rolnych, komentarz ogólny nr 16 Komitetu Praw Dziecka ONZ dotyczący obowiązków państwa dotyczących wpływu sektora przedsiębiorstw na prawa dziecka, a także zasady UNICEF dotyczące praw dziecka i przedsiębiorczości. Komisja dokonuje okresowego przeglądu adekwatności swoich wytycznych i dostosowuje je do nowych najlepszych praktyk.

 

4.  Komisja regularnie aktualizuje zestawienia informacji na temat poszczególnych państw i udostępnia je opinii publicznej, aby przekazywać aktualne informacje na temat międzynarodowych konwencji i traktatów ratyfikowanych przez każdego z partnerów handlowych Unii. Komisja gromadzi i publikuje dane handlowe i celne dotyczące pochodzenia surowców oraz półproduktów i produktów gotowych, a także publikuje informacje o ryzyku potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko i dobre rządy, odnoszącym się do niektórych krajów lub regionów, sektorów i podsektorów oraz produktów.

 

Artykuł 15

 

Środki szczegółowe wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa

 

1.  Państwa członkowskie zapewniają dostępność specjalnego portalu dla małych i średnich przedsiębiorstw, gdzie mogłyby one znaleźć wskazówki oraz uzyskać dodatkowe wsparcie i informacje na temat jak najlepszego wypełniania obowiązków w zakresie należytej staranności.

 

2.  Małe i średnie przedsiębiorstwa kwalifikują się do wsparcia finansowego na potrzeby wypełniania obowiązków w zakresie należytej staranności, w ramach unijnych programów wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw.

 

 

Artykuł 16

Współpraca na szczeblu Unii

 

1.  Komisja powołuje europejską sieć ds. należytej staranności złożoną z właściwych organów, aby zapewnić, wraz z właściwymi organami krajowymi, o których mowa w art. 12, koordynację i konwergencję praktyk regulacyjnych, dochodzeniowych i nadzorczych, wymianę informacji oraz monitorowanie działań właściwych organów krajowych.

 

Właściwe organy krajowe współpracują w celu egzekwowania obowiązków przewidzianych w niniejszej dyrektywie.

 

2.  Komisja – wspierana przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Europejską Agencję Środowiska oraz Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw – publikuje tablicę wyników w zakresie należytej staranności w oparciu o informacje przekazywane przez właściwe organy krajowe i we współpracy z innymi ekspertami z sektora publicznego i z zainteresowanymi stronami.

 

 

Artykuł 17

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1.  Powierzenie Komisji uprawnień do przyjmowania aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2.  Uprawnienia do przyjmowania aktów delegowanych, o których mowa w art. 3, powierza się Komisji na okres 5 lat od dnia … [data wejścia w życie niniejszej dyrektywy].

3.  Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 3, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w późniejszym terminie określonym w tej decyzji. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4.  Przed przyjęciem aktu delegowanego Komisja konsultuje się z ekspertami wyznaczonymi przez każde państwo członkowskie zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa.

5.  Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

6.  Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 3 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie trzech miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o trzy miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 18

Sankcje

1.  Państwa członkowskie przewidują proporcjonalne sankcje mające zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą oraz stosują wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wykonania. Przewidziane sankcje są skuteczne, proporcjonalne i odstraszające oraz uwzględniają wagę popełnionych naruszeń i ich powtarzalność.

 

2.  Właściwe organy krajowe mogą w szczególności nakładać proporcjonalne grzywny obliczone na podstawie obrotu przedsiębiorstwa, wykluczać przedsiębiorstwa czasowo albo na czas nieokreślony z zamówień publicznych, z pomocy państwa i z programów wsparcia publicznego, w tym programów opartych na agencjach kredytów eksportowych i pożyczkach, zajmować towary i stosować inne odpowiednie sankcje administracyjne.

 

Artykuł 19

Odpowiedzialność cywilna

 

1.  Fakt, że przedsiębiorstwo wywiązuje się z obowiązków w zakresie należytej staranności, nie zwalnia go z odpowiedzialności, którą może ponosić na mocy prawa krajowego.

 

2.  Państwa członkowskie zapewniają obowiązywanie systemu odpowiedzialności, w ramach którego przedsiębiorstwa mogą, zgodnie z prawem krajowym, być pociągane do odpowiedzialności i stosować środki naprawcze w przypadku wszelkich szkód wynikających z potencjalnego lub rzeczywistego negatywnego wpływu na prawa człowieka, środowisko lub dobre rządy, który dane przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwa znajdujące się pod ich kontrolą spowodowały lub do którego przyczyniły się przez działanie lub zaniechanie.

 

3.  Państwa członkowskie zapewniają, aby w ramach systemu odpowiedzialności, o którym mowa w ust. 2, przedsiębiorstwa, które udowodnią, że dołożyły wszelkich starań zgodnie z niniejszą dyrektywą w celu uniknięcia danej szkody lub że szkoda wystąpiłaby nawet przy dołożeniu wszelkich starań, nie ponosiły odpowiedzialności za tę szkodę.

 

4.  Państwa członkowskie zapewniają racjonalny termin przedawnienia roszczeń z tytułu odpowiedzialności cywilnej w przypadku szkód wynikających z negatywnego wpływu na prawa człowieka i środowisko.

Artykuł 20

Transpozycja

 

1.  Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia … [w terminie 24 miesięcy od dnia jej wejścia w życie]. Niezwłocznie powiadamiają o tym Komisję.

 

2.  Przepisy przyjęte przez państwa członkowskie zawierają odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji. Sposób dokonywania takiego odniesienia określany jest przez państwa członkowskie.

 

3.  Państwa członkowskie przekazują Komisji teksty najważniejszych przepisów prawa krajowego w dziedzinie objętej zakresem niniejszej dyrektywy.

 

 

Artykuł 21

Wejście w życie

 

Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

 

****

 

Oprócz wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw i odpowiedzialności przedsiębiorstw Komisja przedstawi dwa uzupełniające wnioski zmieniające odpowiednio rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych[51] („rozporządzenie Bruksela I”) oraz rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („rozporządzenie Rzym II”)[52], uwzględniając poniższy sugerowany tekst.

 

****


II. ZALECENIA DOTYCZĄCE SPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zmieniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (BRUKSELA I)

 

TEKST PROPONOWANEGO WNIOSKU

 

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych

 

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

 

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 67 ust. 4 i art. 81 ust. 2 lit. a), c) i e),

 

uwzględniając wniosek Parlamentu Europejskiego skierowany do Komisji Europejskiej1,

 

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

 

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

 

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

 

a także mając na uwadze, co następuje:

 

1. Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka z 2011 r. stanowiły nowy krok w debacie na temat biznesu i praw człowieka,

2. wytyczne te opierają się na dokumencie ramowym „Chronić, szanować, naprawiać” i wprowadzają trzy filary, w których należy podjąć działania; w pierwszym filarze skoncentrowano się na spoczywającym na państwie obowiązku ochrony przed naruszeniami praw człowieka, w drugim – na odpowiedzialności przedsiębiorstw za przestrzeganie praw człowieka, a w trzecim – na prawie ofiar naruszeń praw człowieka do skutecznego środka prawnego,

3. w Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka szeroko odniesiono się do należytej staranności jako mechanizmu mającego na celu zapewnienie funkcjonowania drugiego filaru ram ONZ, a na mocy dyrektywy xxx/xxxx w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw i odpowiedzialności przedsiębiorstw wprowadzono obowiązkowe wymogi należytej staranności na szczeblu Unii w przypadku przedsiębiorstw objętych zakresem dyrektywy 2013/34/UE,

4. aby wdrożyć trzeci filar ram ONZ i ułatwić ofiarom naruszeń praw człowieka dostęp do skutecznych sądowych środków ochrony prawnej, należy zmienić rozporządzenie (UE) nr 1215/2012,

5. niniejsze rozporządzenie wprowadza nowy ust. 5 w art. 8 rozporządzenia (UE) nr 1215/2012, aby zapewnić odpowiedzialność przedsiębiorstw unijnych za ich rolę w naruszaniu praw człowieka w państwach trzecich; ten nowy przepis rozszerza jurysdykcję sądów państw członkowskich, które mogłyby orzekać w sprawach cywilnych związanych z działalnością gospodarczą przeciwko przedsiębiorstwom unijnym w związku z naruszeniami praw człowieka spowodowanymi przez ich jednostki zależne lub dostawców w państwach trzecich; w tym ostatnim przypadku przepis wymaga, aby przedsiębiorstwo pozostawało w stosunku umownym z dostawcą, 

6. niniejsze rozporządzenie wprowadza ponadto nowy art. 26a obejmujący forum necessitatis, którego stosowanie należy uzależnić od dwóch elementów, a mianowicie od ryzyka odmowy ochrony prawnej w państwie trzecim, w którym doszło do naruszenia praw człowieka, oraz od wystarczająco ścisłego związku z danym państwem członkowskim; tego rodzaju przepis istnieje już w prawie UE, na przykład w art. 11 rozporządzenia nr 650/2012 w sprawie dziedziczenia oraz w art. 7 rozporządzenia 4/2009 w sprawie zobowiązań alimentacyjnych; w drodze wyjątku nowy przepis przyznaje jurysdykcję sądom państw członkowskich, choć sądy te nie mają jurysdykcji na mocy jakiegokolwiek innego przepisu rozporządzenia (UE) nr 1215/2012, do orzekania w sprawie związanych z działalnością gospodarczą roszczeń cywilnoprawnych dotyczących naruszeń praw człowieka przeciwko przedsiębiorstwom mającym siedzibę w państwach trzecich, lecz znajdującym się w łańcuchu dostaw przedsiębiorstwa unijnego, pod warunkiem że postępowania nie można w rozsądny sposób wszcząć ani przeprowadzić lub nie byłoby ono możliwe w tym państwie trzecim, z którym sprawa jest ściśle związana; przepis ten wymaga ponadto, aby roszczenie miało wystarczający związek z państwem członkowskim sądu, przed którym wytoczono powództwo;

 

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

zmiana rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych

W rozporządzeniu (UE) nr 1215/2012 wprowadza się następujące zmiany:

1)  w art. 8 dodaje się nowy ust. 5 w brzmieniu:

5) Co się tyczy roszczeń cywilnoprawnych związanych z działalnością gospodarczą dotyczących naruszeń praw człowieka w łańcuchu wartości, objętych zakresem dyrektywy xxx/xxxx w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw i odpowiedzialności przedsiębiorstw, przedsiębiorstwo mające siedzibę w państwie członkowskim można również pozwać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę lub w którym prowadzi działalność, jeżeli szkodę wyrządzoną w państwie trzecim można przypisać spółce zależnej lub innemu przedsiębiorstwu, z którym spółka dominująca utrzymuje relacje biznesowe w rozumieniu art. 3 dyrektywy xxx/xxxx w sprawie należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw.

2)  dodaje się nowy art. 26a w brzmieniu:

Artykuł 26a

Co się tyczy roszczeń cywilnoprawnych związanych z działalnością gospodarczą dotyczących naruszeń praw człowieka w łańcuchu wartości przedsiębiorstwa mającego siedzibę w Unii lub prowadzącego działalność w Unii, objętych zakresem dyrektywy xxx/xxxx w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw i odpowiedzialności przedsiębiorstw, w przypadku gdy żaden sąd państwa członkowskiego nie ma jurysdykcji na mocy niniejszego rozporządzenia, sądy państwa członkowskiego mogą w drodze wyjątku orzekać w takiej sprawie, jeżeli wymaga tego prawo do rzetelnego procesu sądowego lub prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności: a) jeżeli postępowania nie można we właściwy sposób wszcząć ani przeprowadzić lub nie jest ono możliwe w państwie trzecim, z którym sprawa jest ściśle związana, lub b) jeżeli orzeczenie w sprawie roszczenia wydane w państwie trzecim nie zostałoby uznane i wykonane w państwie członkowskim sądu, w którym zawisło powództwo na mocy prawa tego państwa, a takie uznanie oraz wykonanie jest konieczne do zagwarantowania realizacji praw powoda, oraz sprawa ma wystarczający związek z państwem członkowskim sądu, przed którym wytoczono powództwo.

 

 

 

III. ZALECENIA DOTYCZĄCE SPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II)

 

 

TEKST PROPONOWANEGO WNIOSKU

 

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniające rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II)

 

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

 

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 67 ust. 4 i art. 81 ust. 2 lit. a) i c),

 

uwzględniając wniosek Parlamentu Europejskiego skierowany do Komisji Europejskiej1,

 

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

 

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

 

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

 

a także mając na uwadze, co następuje:

 

1. w celu zwiększenia przewidywalności wyników sporów, pewności dotyczącej prawa właściwego i swobodnego przepływu orzeczeń sądowych prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego wymaga, aby obowiązujące w państwach członkowskich normy kolizyjne wskazywały to samo prawo krajowe bez względu na to, do sądu którego państwa wniesiono sprawę,

2. w tym celu Unia przyjęła rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II),

3. ogólna zasada ustanowiona w art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rzym II stanowi, że prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda, niezależnie od tego, w którym państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę, oraz niezależnie od tego, w którym państwie lub państwach występują skutki pośrednie tego zdarzenia,

4. zastosowanie ogólnej zasady zapisanej w art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rzym II może prowadzić do poważnych problemów dla skarżących, którzy są ofiarami naruszeń praw człowieka, zwłaszcza w przypadkach, gdy przedsiębiorstwa są dużymi korporacjami wielonarodowymi prowadzącymi działalność w krajach o niskich standardach w zakresie praw człowieka, gdzie prawie niemożliwe jest uzyskanie przez skarżących godziwej rekompensaty; o ile jednak rozporządzenie Rzym II przewiduje przepisy szczegółowe w odniesieniu do niektórych sektorów, obejmujące szkody w środowisku naturalnym, nie zawiera ono przepisów szczegółowych w zakresie związanych z działalnością gospodarczą roszczeń dotyczących naruszeń praw człowieka,

5. aby zaradzić tej sytuacji, należy zmienić rozporządzenie Rzym II, tak aby obejmowało szczegółowy przepis dotyczący wyboru prawa w przypadku roszczeń cywilnoprawnych związanych z zarzutami popełnienia naruszeń praw człowieka przez przedsiębiorstwa unijne w państwach trzecich w związku z działalnością gospodarczą, co umożliwiłoby skarżącym będącym według zarzutów ofiarami naruszeń praw człowieka ze strony przedsiębiorstw prowadzących działalność w Unii, wybór prawa o wysokich standardach w zakresie praw człowieka; w rozporządzeniu (WE) nr 864/2007 należy zatem dodać nowy art. 26a, aby umożliwić ofiarom naruszeń praw człowieka w związku z działalnością gospodarczą wybór między prawem państwa, w którym powstała szkoda (lex loci damni), prawem państwa, w którym miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę (lex loci delicti commissi), i prawem miejsca, w którym ma siedzibę pozwane przedsiębiorstwo, lub – w przypadku braku siedziby w państwie członkowskim – miejsca, w którym prowadzi działalność, 

 

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

zmiana rozporządzenia (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II)

Artykuł 1

W rozporządzeniu (UE) nr 864/2007 wprowadza się następujące zmiany:

1)  dodaje się artykuł w brzmieniu:

Artykuł 6a

Związane z działalnością gospodarczą roszczenia dotyczące naruszeń praw człowieka

 

Co się tyczy roszczeń cywilnoprawnych związanych z działalnością gospodarczą dotyczących naruszeń praw człowieka w łańcuchu wartości przedsiębiorstwa mającego siedzibę w państwie członkowskim Unii lub prowadzącego działalność w Unii, objętych zakresem dyrektywy xxx/xxxx w sprawie należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw, prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z poniesionej szkody jest prawo określone zgodnie z art. 4 ust. 1, chyba że osoba ubiegająca się o odszkodowanie za poniesioną szkodę wybierze jako podstawę swojego roszczenia prawo państwa, w którym miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę, lub prawo państwa, w którym spółka dominująca ma siedzibę, lub – jeżeli nie ma ona siedziby w państwie członkowskim – prawo państwa, w którym prowadzi działalność.


 

 

OPINIA KOMISJI SPRAW ZAGRANICZNYCH (25.11.2020)

dla Komisji Prawnej

zawierająca zalecenia dla Komisji dotyczące należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw

(2020/2129(INL))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej (*): Raphaël Glucksmann

(Inicjatywa – art. 47 Regulaminu)

(*) Zaangażowana komisja – art. 57 Regulaminu

 

WSKAZÓWKI

Komisja Spraw Zagranicznych zwraca się do Komisji Prawnej, jako komisji przedmiotowo właściwej, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1. zauważa, że art. 21 Traktatu o Unii Europejskiej wymaga od Unii promowania i umacniania uniwersalności i niepodzielności praw człowieka oraz podstawowych wolności zagwarantowanych w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej („Karta”) w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju oraz spójności między działaniami zewnętrznymi i innymi obszarami polityki Unii; zauważa, że Rada Unii Europejskiej wyraźnie uznała, iż poszanowanie praw człowieka przez przedsiębiorstwa na wszystkich etapach ich działalności oraz w całym łańcuchu dostaw jest niezbędne do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju wyznaczonych przez ONZ; zauważa również, że obywatele europejscy coraz częściej domagają się, by przedsiębiorstwa prowadziły autentyczną politykę odpowiedzialności społecznej;

2. zauważa, że globalizacja daje możliwości wzrostu i rozwoju oraz że zwiększyła ona współzależność między społeczeństwami, w wyniku czego coraz więcej produktów powstaje w złożonych ponadnarodowych łańcuchach dostaw, a decyzje podejmowane przez przedsiębiorstwa powstałe na rynku wewnętrznym lub działające na nim mogą mieć wpływ na prawa człowieka, podstawowe wolności i środowisko; zauważa, że UE jako największy blok handlowy na świecie powinna przewodzić globalnej debacie na temat rozliczalności przedsiębiorstw;

3. podkreśla, że demokracja, która chroni prawa człowieka i podstawowe wolności, to jedyna forma rządów zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju; zwraca uwagę, że korupcja i brak przejrzystości w znacznym stopniu zagrażają prawom człowieka; wzywa Komisję, by w działaniach z zakresu polityki zewnętrznej, w tym w umowach handlowych i inwestycyjnych, zawsze uwzględniała postanowienia i dyskusje dotyczące ochrony praw człowieka;

4. przypomina, że w gospodarce rynkowej celem przedsiębiorstw jest osiągnięcie zysku, czyli sytuacji, w której łączne przychody przewyższają łączne koszty; zauważa jednak, że decyzje biznesowe niektórych przedsiębiorstw mogą nie uwzględniać w wystarczającym stopniu długofalowych kosztów wynikających z szybkich zysków, np. kosztów w postaci warunków pracy i norm środowiskowych, co na dalszych ogniwach łańcuchów wartości może odbijać się na prawach człowieka i na środowisku; mając na uwadze, że w wielu gałęziach przemysłu prawa człowieka łamane są często już na pierwszych etapach produkcji, zwłaszcza podczas pozyskiwania surowców i wytwarzania produktów, szczególnie w przemyśle wydobywczym oraz przy zakrojonych na szeroką skalę przedsięwzięciach zakupowo-rozwojowych agrobiznesu, a uderza to głównie w ludy tubylcze, społeczności lokalne oraz obrońców praw człowieka i obrońców środowiska; podkreśla, że specjalny sprawozdawca ONZ ds. praw ludów tubylczych odnotował niedawno konieczność udoskonalenia regulacji dotyczących przedsiębiorstw prywatnych;

5. jest poważnie zaniepokojony ciągłym wykorzystywaniem i upokarzaniem ludzi przez praktyki pracy przymusowej i zbliżonej do niewolniczej, obejmujące miliony osób, z których pracy w 2019 r. czerpały korzyści niektóre przedsiębiorstwa, podmioty publiczne i prywatne czy osoby na całym świecie; jest szczególnie zaniepokojony niemożliwą do zaakceptowania sytuacją pracujących dzieci, których liczbę szacuje się na około 152 miliony, z czego 72 miliony pracują w warunkach niebezpiecznych, a wiele zmusza się do pracy przemocą fizyczną i psychiczną, szantażem i innymi nielegalnymi środkami; zwraca uwagę na szczególną odpowiedzialność przedsiębiorstw za ochronę dzieci w szczególności i za zapobieganie wszelkim formom pracy dzieci;

6. zauważa, że podstawowe prawa pracownicze, społeczne i gospodarcze zapisano w szeregu międzynarodowych traktatów i konwencji dotyczących praw człowieka, w tym w Międzynarodowym pakcie praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, podstawowych normach pracy MOP, Europejskiej karcie społecznej oraz Karcie; podkreśla, że prawo do pracy, swobodnego wyboru zatrudnienia i wynagrodzenia zapewniającego pracownikom i ich rodzinom egzystencję nieuwłaczającą godności ludzkiej to podstawowe prawa człowieka zapisane w art. 23 Powszechnej deklaracji praw człowieka (PDPC); podkreśla jednak, że w coraz większej liczbie krajów, zwłaszcza w strefach przetwórstwa eksportowego, nadal poważne zaniepokojenie budzą: nieodpowiednia państwowa inspekcja pracy, ograniczone prawo do dochodzenia odszkodowania, nadmiernie długi czas pracy, płace niepozwalające na wyjście ponad poziom ubóstwa, a także różnice w wynagrodzeniu kobiet i mężczyzn oraz inne formy dyskryminacji;

7. w tym kontekście podkreśla znaczenie wolności słowa, prawa do zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń, w tym prawa do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich, prawa do rokowań zbiorowych i akcji protestacyjnych, a także prawa do uczciwego wynagrodzenia i do godnych warunków pracy, w tym warunków bhp;

8. podkreśla, że prawo do skutecznego środka prawnego i rzetelnego procesu sądowego to podstawowe prawa człowieka zapisane w art. 8 PDPC, w art. 2 ust. 3 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz w art. 6 i 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i w art. 47 Karty; podkreśla, że Unia, która zobowiązuje się wspierać i chronić i egzekwować prawa człowieka na świecie, powinna pomagać we wspieraniu praw ofiar łamania praw człowieka i nadużyć związanych z działalnością gospodarczą i stanowiących przestępstwo w państwach trzecich, zgodnie z dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE[53] i 2012/29/UE[54]; sugeruje, że organy sądowe powinny mieć możliwość działania na podstawie skarg stron trzecich składanych za pośrednictwem bezpiecznych i dostępnych kanałów, bez narażania się na represje;

9. zwraca uwagę, że w wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka (UNGP) podkreślono, iż państwa mają obowiązek ochrony przed łamaniem praw człowieka na ich terytorium lub w ich jurysdykcji przez strony trzecie, w tym przedsiębiorstwa; ubolewa, że niektóre państwa nie wywiązują się ze swoich zobowiązań w zakresie praw człowieka; podkreśla również, że przedsiębiorstwa mają obowiązek poszanowania praw człowieka niezależnie od miejsca, w którym działają, oraz obowiązek usunięcia negatywnego wpływu ich działalności na prawa człowieka przez umożliwienie ofiarom dochodzenia odszkodowania;

10. zauważa, że w wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz w wytycznych OECD dotyczących należytej staranności w odpowiedzialnym prowadzeniu działalności gospodarczej szerzej opisano, jak przedsiębiorstwa mogą unikać szkodliwego wpływu ich działalności, łańcuchów dostaw i innych stosunków gospodarczych na prawa pracowników, prawa człowieka, środowisko, poziom korupcji, konsumentów i ład korporacyjny oraz temu wpływowi zaradzić; uważa, że prawodawstwo unijne należy stopniowo i konstruktywnie opierać na UNGP oraz na powyższych wytycznych; przypomina, że sektory wysokiego ryzyka będą potrzebowały specjalnych procedur i wyznaczenia obowiązków w konkretnych wytycznych sektorowych zgodnie z podejściem OECD, i apeluje o specjalną pomoc techniczną dla przedsiębiorstw unijnych, zwłaszcza małych i średnich (MŚP), by mogły one spełniać wymogi należytej staranności;

11. wyraża poparcie dla rezolucji Rady Praw Człowieka ONZ z 2014 r. ustanawiającej otwartą międzyrządową grupę roboczą z mandatem do opracowania międzynarodowego prawnie wiążącego instrumentu dotyczącego korporacji transnarodowych i innych przedsiębiorstw, by uregulować ich działalność w międzynarodowym prawie dotyczącym praw człowieka; z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź komisarza ds. handlu Valdisa Dombrovskisa z 2 października 2020 r., że UE ponownie zaangażuje się w ten proces; podkreśla znaczenie aktywnego i merytorycznego udziału Komisji i państw członkowskich w tym procesie, oraz przypomina o zobowiązaniu UE do poszukiwania wielostronnych rozwiązań wspólnych problemów;

12. zauważa, że w kolejnych sprawozdaniach specjalnych ONZ dotyczących obowiązków w zakresie praw człowieka w odniesieniu do bezpiecznego, czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska uznano istnienie bezpośredniego powiązania między pełnym korzystaniem z praw człowieka a różnorodnością biologiczną, i wskazano, że utrata i degradacja różnorodności biologicznej podważają prawa ludzi do życia, zdrowia, żywności i wody; zauważa, że państwa członkowskie są stronami Konwencji o różnorodności biologicznej;

13. wskazuje, że korupcja w postępowaniach sądowych ma druzgocący wpływ na rzetelne sprawowanie wymiaru sprawiedliwości i etykę zawodową w sądownictwie oraz nieuchronnie łamie prawo człowieka, jakim jest prawo do rzetelnego procesu sądowego oraz prawo ofiar do rzeczywistej rekompensaty; podkreśla, że korupcja może prowadzić do systematycznego łamania praw człowieka w działalności gospodarczej, na przykład przez uniemożliwienie jednostkom dostępu do towarów i usług, które państwa są zobowiązane zapewnić w ramach wypełniania obowiązków w zakresie praw człowieka, lub przez podnoszenie ceny tych towarów i usług, przez zachęcanie przedsiębiorstw do bezprawnego przejmowania lub przywłaszczania sobie gruntów, przez ułatwianie prania pieniędzy czy przez nieuprawnione przyznawanie licencji lub koncesji firmom wydobywczym;

14. z zadowoleniem przyjmuje podejmowane przez szereg przedsiębiorstw unijnych, zwłaszcza przez MŚP, próby wdrożenia procesów należytej staranności i polityki odpowiedzialności przedsiębiorstw w celu poszanowania praw człowieka; z zadowoleniem przyjmuje te zwiększone wysiłki oraz różne strategie polityczne i przepisy obowiązujące w państwach członkowskich, a mające zachęcać do należytej staranności lub wymagać jej dochowania; zauważa, że w niektórych sektorach już wdrażane są programy, normy i systemy certyfikacji służące wypełnieniu zobowiązań w zakresie praw człowieka w łańcuchach dostaw i lepszemu informowaniu konsumentów podejmujących decyzje o zakupie na podstawie wyników przedsiębiorstw w zakresie społecznej odpowiedzialności społecznej i kryteriów zrównoważonego rozwoju; zauważa jednak, że choć sytuacja niektórych pracowników poprawiła się, jeśli chodzi o przynależne im prawa człowieka, to wiele pozostaje jeszcze do zrobienia, ponieważ obecnie tylko 37 % przedsiębiorstw stosuje procedury należytej staranności w swoich łańcuchach dostaw, a jedynie 16 % obejmuje nimi cały łańcuch dostaw; podkreśla, że obecna polityka nie zawsze prowadziła do osiągnięcia celu, jakim jest ochrona praw człowieka oraz zapobieganie naruszeniom i łamaniu praw człowieka w związku z działalnością gospodarczą; wzywa Komisję do przedstawienia wniosków ustawodawczych, aby wypełnić tę lukę;

15. zauważa, że jak wykazała OECD, przedsiębiorstwa, które podjęły proaktywne działania w celu wyeliminowania zagrożeń spowodowanych kryzysem COVID-19 w sposób łagodzący niekorzystne skutki dla pracowników i łańcuchów dostaw, długoterminowo podnoszą swoją wartość i odporność, poprawiają swoją rentowność krótkoterminową i swoje perspektywy odbudowy w wymiarze średnio- i długoterminowym;

16. zauważa, że różne grupy zainteresowanych stron, przedsiębiorstw i inwestorów wzywają do wprowadzenia prawodawstwa dotyczącego obowiązkowej należytej staranności w zakresie praw człowieka na poziomie unijnym, aby ujednolicić normy obowiązujące na jednolitym rynku UE oraz zapewnić równe warunki działania w skali globalnej oraz większą pewność prawa i bezpieczeństwo gospodarcze; podkreśla, że wszelkie wymogi regulacyjne muszą być wystarczająco jasne, aby przedsiębiorstwa mogły je spełniać; wzywa Komisję do przeprowadzenia dogłębnej oceny skutków z myślą o szczegółowej analizie i ocenie adekwatności dodatkowych kosztów i obowiązków wynikających z zasad należytej staranności oraz ich wpływu na przedsiębiorstwa unijne, zwłaszcza MŚP, a następnie do zapewnienia im wraz z państwami członkowskimi dodatkowego wsparcia we wdrażaniu wytycznych dotyczących należytej staranności oraz odpowiednich zasad i przepisów, zwłaszcza przez opracowanie przez Komisję wytycznych sektorowych dla przedsiębiorstw przy aktywnym i merytorycznym udziale unijnych organów, urzędów i agencji, odpowiednich organizacji międzynarodowych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, związków zawodowych, pracowników, społeczności, obrońców praw człowieka i obrońców środowiska oraz ludów tubylczych;

17. podkreśla, że należy egzekwować od przedsiębiorstw z państw trzecich działających w Unii przestrzegania wymaganych przez Unię standardów należytej staranności; wzywa do wprowadzenia środków uzupełniających, takich jak zakaz przywozu produktów związanych z poważnymi naruszeniami praw człowieka, np. pracą przymusową lub pracą dzieci; wzywa w związku z tym do poprawy identyfikowalności w łańcuchu dostaw z wykorzystaniem reguł pochodzenia unijnego kodeksu celnego ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013[55];

18. wzywa Komisję do zaproponowania przepisów dotyczących obowiązkowych zasad należytej staranności w zakresie praw człowieka i środowiska dla unijnych przedsiębiorstw, przedsiębiorstw mających siedzibę na rynku wewnętrznym lub przedsiębiorstw z państw trzecich prowadzących działalność na tym rynku, by nałożyć obowiązki prawne dotyczące identyfikowania, eliminowania i łagodzenia negatywnych skutków w ich łańcuchach dostaw oraz zapobiegania takim skutkom, a także by wprowadzić skuteczne mechanizmy monitorowania i egzekwowania; przypomina, że obowiązki należytej staranności powinny mieć na celu realne zapewnienie możliwości dochodzenia odszkodowania ofiarom naruszeń praw człowieka, w tym praw pracowniczych, oraz naruszeń norm środowiskowych, w odpowiedni sposób, w tym przez poprawę przestrzegania tych praw i norm;

19. przypomina o potrzebie jednolitych, zharmonizowanych unijnych ram prawnych zapewniających spójność polityki i równe warunki działania dla podmiotów mających siedzibę w Unii, a także podkreśla, że należy zobowiązać unijne przedsiębiorstw i ich konkurentów na całym świecie do przestrzegania równych standardów, by nie stawiać odpowiedzialnych przedsiębiorstw w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej; przypomina w związku z tym, że polityka Unii w zakresie praw człowieka i wymogi należytej staranności powinny być w pełni uwzględniane w unijnej polityce handlowej, w tym przy ratyfikacji umów handlowych i inwestycyjnych; podkreśla w tym kontekście rolę delegatur UE w kontaktach z sektorem przedsiębiorstw i pozostałymi zainteresowanymi stronami w państwach trzecich w dziedzinie wdrażania unijnych wymogów i standardów należytej staranności;

20. zaleca rozszerzenie należytej staranności, zgodnie z wymogami prawodawstwa Unii, na potencjalne lub faktyczne niekorzystne skutki i naruszenia, które przedsiębiorstwo spowodowało lub z którymi może mieć związek, w całym łańcuchu dostaw;

21. zaleca, aby prawodawstwo unijne dotyczyło wszystkich przedsiębiorstw we wszystkich sektorach, w tym przedsiębiorstw państwowych; zaleca, aby przyszłe obowiązkowe unijne wymogi należytej staranności opierały się na proporcjonalnym podejściu, z uwzględnieniem ryzyka dla praw człowieka, w oparciu o elementy takie jak sektor działalności, wielkość przedsiębiorstwa, kontekst jego działalności w łańcuchu dostaw; apeluje o wprowadzenie specjalnych zwolnień dla MŚP, by uniknąć nieproporcjonalnych obciążeń administracyjnych i regulacyjnych dla tych małych przedsiębiorstw;

22. przyznaje, że również instytucje finansowe mają wpływ na prawa człowieka i środowisko na całym świecie przez swoje decyzje i działania inwestycyjne; zaleca zatem, aby instytucje finansowe, w tym Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, musiały przestrzegać przyszłych wymogów należytej staranności;

Zakres praw człowieka

23. zaleca, aby obowiązki należytej staranności odnosiły się do wszystkich naruszeń praw człowieka związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej; przypomina, że wszystkie prawa człowieka są uniwersalne, niepodzielne, współzależne i wzajemnie powiązane oraz że powinny być wspierane i przestrzegane uczciwie, sprawiedliwie i bez dyskryminacji;

24. zaleca, by unijne przepisy dotyczące obowiązkowej należytej staranności na rynku wewnętrznym wymagały od przedsiębiorstw wskazania i wyeliminowania ich wpływu z myślą o pełnym poszanowaniu wszystkich uznanych międzynarodowo praw człowieka, w tym przynajmniej praw zapisanych w PDPC, wszystkich dziewięciu głównych traktatach międzynarodowych dotyczących praw człowieka, Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy oraz wszystkich podstawowych konwencjach MOP, w tym w konwencji dotyczącej ludności tubylczej i plemiennej, a także w Europejskiej karcie społecznej i EKPC, które są wiążące dla państw członkowskich Rady Europy, a także dla państw członkowskich UE na podstawie prawa Unii i wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich;

25. zauważa, że Karta odnosi się do całego prawodawstwa unijnego oraz do organów krajowych wdrażających prawo Unii – zarówno w Unii, jak i państwach trzecich;

26. zauważa, że działania przedsiębiorstw mają nieproporcjonalny wpływ na prawa człowieka w grupach szczególnie podatnych zagrożonych marginalizacją; podkreśla w tym zakresie, że należy uwzględnić wszystkie prawa zagwarantowane tym najbardziej dotkniętym grupom na mocy prawa lokalnego, krajowego lub międzynarodowego, zgodnie z art. 5 Deklaracji praw ludów tubylczych ONZ;

27. w związku z tym zwraca się do Komisji o przeprowadzenie szczegółowego przeglądu przedsiębiorstw z siedzibą w Sinciangu, które eksportują produkty do UE, w celu wskazania potencjalnych naruszeń praw człowieka, zwłaszcza związanych z represjami wobec Ujgurów;

28. przypomina, że grupa robocza ONZ ds. biznesu i praw człowieka podkreśliła zróżnicowany i nieproporcjonalny wpływ działalności handlowej na kobiety i dziewczęta oraz stwierdziła, że należyta staranność w zakresie praw człowieka powinna obejmować zarówno faktyczny, jak i potencjalny wpływ na prawa kobiet;

29. przypomina, że specjalny sprawozdawca ONZ ds. praw człowieka i środowiska stwierdził, iż prawo do życia, zdrowia, pożywienia, wody i rozwoju oraz prawo do bezpiecznego, czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska są niezbędne do pełnego korzystania z praw człowieka; zauważa, że specjalny sprawozdawca podkreślił również, iż utrata różnorodności biologicznej zagraża pełnemu korzystaniu z praw człowieka, a państwa powinny wprowadzić regulacje dotyczące szkód dla różnorodności biologicznej wyrządzanych przez podmioty prywatne i organy rządowe; wskazuje, że w rezolucji 64/292 Zgromadzenie Ogólne ONZ uznało prawo do bezpiecznej i czystej wody pitnej i urządzeń sanitarnych za prawo człowieka; zaleca, aby te prawa były ujęte we wszelkim ewentualnym prawodawstwie;

30. zauważa, że Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka oraz Rada Praw Człowieka ONZ stwierdzili, że zmiana klimatu ma niekorzystny wpływ na pełne korzystanie z praw człowieka; podkreśla, że państwa członkowskie mają obowiązek poszanowania praw człowieka w pracach dotyczących negatywnych skutków zmiany klimatu; podkreśla, że wszelkie przepisy dotyczące należytej staranności przedsiębiorstw muszą być zgodne z porozumieniem paryskim;

31. zauważa, że niektóre przedsiębiorstwa wykorzystują zasoby naturalne w sposób nie tylko stanowiący poważny problem dla zrównoważoności i powodujący degradację środowiska, ale też mający poważne negatywne skutki dla praw społecznych, gospodarczych, kulturalnych, obywatelskich i politycznych społeczności lokalnych i szczególnie uderzający w ludność tubylczą i mniejszości; zwraca uwagę, że takie praktyki biznesowe naruszają prawa ludzi do samostanowienia i zasadę stałej suwerenności, dostępu do zasobów naturalnych i kontroli nad nimi, zapisaną w rezolucji nr 1803 (XVII) Zgromadzenia Ogólnego ONZ; zaleca, by przyszłe przepisy wymagały od państw członkowskich uregulowania aktywności gospodarczej zgodnie z ich zobowiązaniem do przestrzegania zasad przewidzianych w Karcie Narodów Zjednoczonych, w tym podstawowych zasad równości, niedyskryminacji oraz samostanowienia osób;

32. zauważa, że korupcja systemowa łamie zasadę przejrzystości, rozliczalności i niedyskryminacji, co ma poważne konsekwencje dla skutecznego korzystania z praw człowieka; przypomina, że Konwencja OECD o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych oraz Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji zobowiązują państwa członkowskie do wprowadzenia skutecznych działań ukierunkowanych na zapobieganie korupcji; podkreśla, że postanowienia Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji powinny być elementem obowiązków należytej staranności przewidzianych w prawodawstwie;

33. zauważa, że niektóre przedsiębiorstwa oskarża się o czerpanie zysków ze zbrodni wojennych lub zbrodni przeciwko ludzkości, a nawet o współudział w nich – ze względu na aktywność tych przedsiębiorstw lub na fakt, że ich partnerzy handlowi prowadzą działalność w obszarach dotkniętych konfliktami, lub ze względu na utrzymywanie stosunków gospodarczych z podmiotami państwowymi i niepaństwowymi uwikłanymi w konflikty w różnych miejscach na świecie; zaleca, aby w celu zapobieżenia istotnemu ryzyku poważnego naruszenia praw człowieka oraz prawa międzynarodowego zakres przepisów o należytej staranności rozszerzono na naruszenia międzynarodowego prawa karnego i międzynarodowego prawa humanitarnego, za które przedsiębiorstwa są bezpośrednio odpowiedzialne; podkreśla, że przedsiębiorstwa, które prowadzą lub planują prowadzić działalność gospodarczą lub utrzymywać stosunki handlowe na obszarach dotkniętych konfliktem, powinny stosować bardziej rygorystyczne procedury należytej staranności; wzywa Komisję i państwa członkowskie do ścisłego monitorowania przedsiębiorstw działających na rynku wewnętrznym oraz tych, które otrzymują fundusze UE i są wymienione w sprawozdaniach ONZ lub bazach danych dotyczących działalności gospodarczej związanej z sytuacją budzącą zaniepokojenie na skalę międzynarodową, zwłaszcza na terytoriach anektowanych lub okupowanych, oraz apeluje do Komisji o przeprowadzenie badania dotyczącego tych obszarów; zaleca, by przyszłe prawodawstwo Unii wymagało od przedsiębiorstw przestrzegania konwencji genewskich i dwóch protokołów dodatkowych, zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka, konwencjach haskich i Rzymskim Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego;

Kluczowe zalecenia

Procedura i obowiązki należytej staranności

34. zaleca, aby wymagania dotyczące obowiązkowej należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie praw człowieka i środowiska były oparte na zasadzie społecznej odpowiedzialności za poszanowanie praw człowieka, jak określono w UNGP; uważa, że przedsiębiorstwa nie mogą naruszać praw człowieka, ale muszą zapewniać ich przestrzeganie i powinny usuwać szkodliwy wpływ na prawa człowieka związany z ich działalnością, co w praktyce oznacza, że powinny wdrożyć politykę praw człowieka, procedury należytej staranności w zakresie praw człowieka oraz odpowiednie środki ułatwiające dostęp do skutecznych środków prawnych w przypadku naruszeń praw człowieka związanych z działalnością gospodarczą, bez obaw, że spotka się to z działaniami odwetowymi; takie środki zaradcze powinny uwzględniać aspekt płci;

35. uważa, że przedsiębiorstwa ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie, aby ich działalność i praktyki nabywcze nie podważały ochrony praw człowieka i praw ekologicznych; podkreśla, że przedsiębiorstwa nie mogą promować żadnej polityki ani działalności, która może prowadzić do łamania praw człowieka, ani też w takiej polityce czy działalności uczestniczyć, nakłaniać do nich, ukrywać ich, przyczyniać się do nich w jakikolwiek sposób ani ich popierać; podkreśla, że przedsiębiorstwa muszą podejmować wszelkie pozostające w ich mocy starania, by wskazywać, powstrzymywać, łagodzić, monitorować i naprawiać konsekwencje negatywnych skutków oraz zapobiegać im; przypomina, że procedury należytej staranności są procesem ciągłym, zapobiegawczym i opartym na analizie ryzyka;

36. podkreśla, że wpływ na prawa człowieka może dotyczyć określonych posiadaczy praw oraz grup szczególnie narażonych ze względu na czynniki przekrojowe takie jak płeć, wiek, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacja seksualna, niepełnosprawność, status społeczny i status zatrudnienia, przynależność do związków zawodowych, status migranta lub uchodźcy, przynależność do ludu tubylczego, narażenie na konflikty, przemoc lub inne czynniki; zaleca traktowanie równości płci jako kwestii przekrojowej, by zapewnić uwzględnianie przez przedsiębiorstwa potencjalnego zróżnicowanego wpływu ich działalności, zgodnie z zaleceniami grupy roboczej ONZ ds. biznesu i praw człowieka zawartymi w wytycznych ONZ dotyczących równości płci; uważa, że musi to znaleźć odzwierciedlenie w procedurach należytej staranności, w tym w etapie oceny skutków dla praw człowieka i procedurach naprawczych;

37. podkreśla, że zakres obowiązków należytej staranności musi wynikać z analizy ryzyka wystąpienia negatywnych skutków oraz musi być dostosowany do kraju, co obejmuje analizę regionalnego i lokalnego kontekstu praw człowieka, oraz do sektora działalności; przypomina, że zgodnie z wytycznymi ONZ w ocenie dotkliwości wpływu działalności gospodarczej na prawa człowieka należy wziąć pod uwagę trzy czynniki: skalę, zakres oraz nieodwracalność tego wpływu;

Przejrzystość, sprawozdawczość, monitorowanie i ocena na podstawie kryteriów odnoszących się do praw człowieka

38. zauważa, że ryzyko dla praw człowieka i ich łamanie zależy od kontekstu oraz że aby właściwie ocenić ryzyko oraz łagodzić i ograniczać negatywne skutki dla praw człowieka i likwidować takie skutki, przedsiębiorstwa powinny otrzymywać informacje w ramach merytorycznej współpracy z poszkodowanymi posiadaczami praw i społecznościami, a także z rzetelnych niezależnych źródeł eksperckich, dla których przejrzystość ma kluczowe znaczenie; podkreśla w tym względzie kluczową rolę krajowych instytucji ds. praw człowieka, związków zawodowych, organizacji pozarządowych, organów nadzoru w zakresie praw człowieka, takich jak ONZ, MOP i Rada Europy, mechanizmów nadzorczych OBWE oraz Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, jako właściwych źródeł informacji i sprawozdawczości; sugeruje, by prawodawstwo unijne ułatwiało opracowanie kompleksowej i spójnej metody pomiaru skutków dla praw człowieka oraz dla środowiska i zmiany klimatu w oparciu o istniejące międzynarodowe ramy przewodnie (zwłaszcza UNGP, wytyczne OECD, międzynarodowe specjalistyczne agencje, a także narzędzia społeczeństwa obywatelskiego) oraz unijną systematykę dotyczącą zrównoważonych finansów;

39. zauważa, że ocena ryzyka dla praw człowieka, łamania tych praw i skutków dla środowiska wymaga niezależnego monitorowania skutków dla praw człowieka, środowiska i warunków pracy w łańcuchach dostaw, przy pełnym udziale odpowiednich zainteresowanych stron, w tym pracowników, związków zawodowych, obrońców praw człowieka i poszkodowanych społeczności; podkreśla, że niektóre grupy mogą napotykać szczególne przeszkody w pełnym zaangażowaniu i udziale; zauważa, że przedsiębiorstwa powinny usuwać te trudności i zapewniać bezpieczny udział posiadaczom praw, bez obawy przed represjami;

40. zauważa, że należyta staranność wymaga także mierzenia efektywności procedur i podjętych środków za pomocą odpowiednich audytów oraz podawania do wiadomości wyników, w tym okresowego przygotowywania publicznych sprawozdań oceniających procedurę należytej staranności przedsiębiorstwa i jej wyniki w znormalizowanym formacie opartym na odpowiednich i spójnych ramach sprawozdawczości; zaleca, aby sprawozdania te były łatwo dostępne i upubliczniane, zwłaszcza dla poszkodowanych i potencjalnie poszkodowanych; stwierdza, że wymogi dotyczące ujawniania informacji powinny uwzględniać politykę konkurencji i uzasadniony interes w ochronie wewnętrznej wiedzy biznesowej i nie powinny powodować nieproporcjonalnych przeszkód lub obciążeń finansowych dla przedsiębiorstw;

41. podkreśla, że przejrzystość musi być zasadniczym elementem zarządzania i nadrzędną zasadą procesu identyfikacji, monitorowania i oceny oraz że zewnętrzny udział, nadzór i weryfikacja są elementami o podstawowym znaczeniu dla solidnych i merytorycznych procedur należytej staranności w zakresie praw człowieka w przedsiębiorstwie oraz dla oceny tych procedur; apeluje o zawarcie w unijnych przepisach dotyczących należytej staranności wymogu okresowego monitorowania przestrzegania procedur i publikowania wykazów spółek objętych zakresem ich stosowania, wraz z prawem przedsiębiorstwa do odwołania się oraz z publikowaniem sprawozdań z dochowania należytej staranności i sprawozdań z oceny w internetowych repozytoriach publicznych; uważa, że sprawozdania te muszą być dostępne na jednej scentralizowanej platformie;

42. jest zdania, że przejrzystość powinna opierać się na prawie do informacji przynależnym osobom, na które wywiera wpływ działalność handlowa, w tym pracownikom, związkom zawodowym, społeczeństwu obywatelskiemu i organizacjom kobiecym, obrońcom praw człowieka i społecznościom ludów tubylczych, a także konsumentom; podkreśla, że informacje te muszą być udostępniane zainteresowanym stronom w całości, w odpowiednim czasie i uczciwie;

Zaangażowanie zainteresowanych stron i posiadaczy praw

43. zauważa, że posiadacze praw najbardziej dotknięci przypadkami łamania praw człowieka związanymi z działalności gospodarczą często nie mają odpowiedniego dostępu do informacji o swoich prawach oraz o wykonywaniu tych praw w krajowych systemach prawnych, oraz mają trudności z dostępem do państwowych agencji i organizacji zajmujących się ochroną i egzekwowaniem ich praw; zaleca, aby prawodawstwo zachęcało przedsiębiorstwa do nawiązywania dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami lub z przedstawicielami, w tym z przedstawicielami społeczności tubylczych, rolników i pracowników, na wszystkich etapach realizacji procedur należytej staranności, od opracowania do oceny, w odpowiednim czasie i we właściwej formie;

Ochrona sygnalistów, obrońców i prawników występujących w obronie praw człowieka i przyrody

44. sugeruje, aby przedsiębiorstwa tworzyły skuteczne mechanizmy ostrzegania; jest zdania, że przy użyciu tych mechanizmów wszystkie zainteresowane strony, w tym związki zawodowe, konsumenci, dziennikarze, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, prawnicy, obrońcy praw człowieka i obrońcy przyrody lub członkowie społeczeństwa, powinny mieć możliwość ostrzeżenia przedsiębiorstwa o negatywnym wpływie i łamaniu praw człowieka; wzywa Komisję, aby skonsultowała się z Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich w sprawie środków towarzyszących koniecznych do wsparcia tej roli;

45. podkreśla, że procedury ujawniania i rozpatrywania skarg muszą zapewniać ochronę anonimowości, bezpieczeństwa, integralności fizycznej i prawnej sygnalistów zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937[56];

46. ubolewa z powodu wzrostu liczby napaści na obrońców praw człowieka i na obrońców środowiska i zauważa, że tylko w 2019 r. doszło do 572 takich napaści, a niektóre z nich spowodowały śmierć działaczy ekologicznych lub poważny uszczerbek na zdrowiu; podkreśla, że w art. 12 Deklaracji Organizacji Narodów Zjednoczonych o obrońcach praw człowieka nałożono na państwa obowiązek zapewnienia wszystkim ochrony przed przemocą, groźbami, zemstą, dyskryminacją lub wszelkimi innymi arbitralnymi działaniami w konsekwencji wykonywania uzasadnionego prawa do propagowania praw człowieka; zaleca, by Komisja zbadała możliwość wprowadzenia mechanizmu ochrony zgodnie z dyrektywą (UE) 2019/1937 i Deklaracją ONZ o obrońcach praw człowieka w celu ochrony zainteresowanych stron, jak również prawników reprezentujących powodów, przed pozwami, zastraszaniem i próbami uciszenia oraz przed zniechęcaniem do dochodzenia sprawiedliwości;

Prawo do dochodzenia roszczeń i równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości

47. zauważa, że prawo do skutecznego środka prawnego jest międzynarodowo uznanym prawem człowieka zapisanym w art. 8 PDPC, w art. 2 ust. 3 ICCPR, jak również w art. 6 i 13 EKPC, a także prawem podstawowym Unii (art. 47 Karty); podkreśla, że – jak przypomniano w UNGP – państwa, a nie przedsiębiorstwa mają obowiązek zapewnienia, za pośrednictwem środków prawnych, administracyjnych, legislacyjnych lub innych odpowiednich środków, aby osoby będące ofiarami naruszeń praw człowieka związanych z działalnością gospodarczą, za które przedsiębiorstwo jest odpowiedzialne, miały dostęp do skutecznego środka prawnego; zaleca zatem, by w przepisach nałożono na państwa obowiązek zapewnienia ofiarom naruszeń związanych z działalnością gospodarczą odszkodowań i prawa dochodzenia zadośćuczynienia za poniesione szkody; podkreśla, że środki zaradcze powinny zapewniać podmioty, które wyrządziły szkodę lub przyczyniły się do jej powstania, chyba że są w stanie wykazać, że działały z należytą starannością i podjęły wszelkie racjonalne w danych okolicznościach środki, aby zapobiec szkodzie; zaleca, aby w prawodawstwie zawarto szczególne odniesienie do tych obowiązków zgodnie z głównymi zasadami i wytycznymi ONZ dotyczącymi prawa do skorzystania ze środka prawnego i do zadośćuczynienia dla ofiar rażących przypadków łamania międzynarodowego prawa w zakresie praw człowieka oraz poważnych naruszeń prawa humanitarnego;

48. podkreśla, że w ramach procedur należytej staranności – jak wymaga tego społeczna odpowiedzialność za poszanowanie praw człowieka i za środowisko – przedsiębiorstwa powinny wdrożyć procedury umożliwiające rzeczywiste, zgodne z ustalonymi parametrami naprawienie negatywnych skutków dla praw człowieka i dla środowiska, spowodowanych przez te przedsiębiorstwa lub do których się one przyczyniły; zaleca w związku z tym, by operacyjne mechanizmy rozpatrywania skarg na szczeblu operacyjnym były uprawnione, dostępne, przewidywalne, sprawiedliwe, przejrzyste, zgodne z prawami człowieka, oparte na współpracy i dialogu oraz by były źródłem nieustannej nauki zgodnie z wytyczną UNGP nr 31; podkreśla, że takie mechanizmy nigdy nie powinny być wykorzystywane do utrudniania dostępu do wymiaru sprawiedliwości za pośrednictwem państwowych sądowych lub pozasądowych mechanizmów rozpatrywania skarg oraz że dochowanie należytej staranności nie powinno samo w sobie zwalniać przedsiębiorstw z odpowiedzialności za spowodowanie lub przyczynienie się do naruszeń praw człowieka;

49. podkreśla, że ograniczenia czasowe i dostęp do dowodów, a także brak równouprawnienia płci, podatność na zagrożenia i marginalizacja mogą być głównymi praktycznymi i proceduralnymi przeszkodami, z którymi przy próbach uzyskania dostępu do skutecznego środka prawnego muszą się mierzyć ofiary naruszeń praw człowieka w państwach trzecich; zauważa, że należy zapewnić kobietom w równym stopniu korzystanie ze środków odwoławczych przewidzianych dla posiadaczy praw; zaleca, aby wszelkie przepisy ułatwiały ofiarom odpowiedni dostęp do środków ochrony prawnej, co oznacza, że po wszczęciu sprawy przez powoda przedsiębiorstwo udzielające odpowiedzi powinno wykazać, że wypełniło swoje obowiązki należytej staranności, a ewentualne szkody i naruszenia nie są wynikiem braku rzeczywistego dochowania należytej staranności;

50. podkreśla znaczenie skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla osób będących w sytuacji szczególnego narażenia, co zapisano w art. 13 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych; przypomina, że w art. 47 Karty wymaga się od państw członkowskich udzielenia pomocy prawnej osobom niemającym wystarczających zasobów, na ile jest ona konieczna do zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości;

51. zaleca, aby w prawodawstwie zapisano wytyczne dotyczące elementów skutecznego, sprawiedliwego i uczciwego operacyjnego mechanizmu rozpatrywania skarg w celu określenia odpowiednich środków zapobiegawczych, w tym zapewnienia odpowiedniego dostępu do środków prawnych; podkreśla, że należy wyjaśnić dokładny zakres kompetencji sądów państw członkowskich w kwestii środków prawnych;

52. podkreśla, że jeżeli procedury należytej staranności zostaną wdrożone kompleksowo, przedsiębiorstwa w dłuższej perspektywie odniosą korzyści z lepszego prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż skupią się na zapobieganiu szkodom, a nie na ich naprawianiu;

53. zaleca, aby we wsparciu Komisji w dziedzinie praworządności, dobrych rządów i dostępu do wymiaru sprawiedliwości w państwach trzecich w stosownych przypadkach na pierwszym miejscu znalazło się budowanie potencjału władz lokalnych w dziedzinach, których dotyczyć będzie przyszłe prawodawstwo;

Egzekwowanie, odpowiedzialność cywilna i karna

54. podkreśla, że wszelkie przepisy dotyczące należytej staranności muszą być odpowiednio monitorowane i egzekwowane przez właściwe krajowe organy administracyjne i sądowe oraz unijne organy, urzędy i agencje, mającymi odpowiednie zasoby, wiedzę fachową, zadania i uprawnienia, w tym uprawnienia do prowadzenia dochodzeń w obszarach ich kompetencji; podkreśla, że Komisja powinna opublikować wytyczne dotyczące skutecznego egzekwowania prawa na szczeblu państw członkowskich, opracować plan działania Unii dotyczący biznesu i praw człowieka oraz dążyć do opracowania narzędzi i materiałów szkoleniowych dotyczących należytej staranności w zakresie praw człowieka dla instytucji unijnych i krajowych, a także dla delegatur Unii, które powinny współpracować z przedsiębiorstwami i odpowiednimi zainteresowanymi stronami w państwach trzecich, a także z organami państw trzecich, by podnosić świadomość, upowszechniać narzędzia i wspierać podobne przepisy w państwach przyjmujących;

55. zaleca, by w unijnych przepisach o należytej staranności nałożono na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających skutków prawnych, w tym sankcji za nieprzestrzeganie obowiązków należytej staranności, stosownie do wagi naruszeń; podkreśla, że mediacja może być skuteczną i szybką metodą egzekwowania obowiązków należytej staranności; zaleca, aby system unijnych sankcji obejmował wykluczenie przedsiębiorstw niespełniających wymogów z zamówień publicznych i finansowania publicznego;

56. z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź, że wniosek Komisji będzie obejmował system odpowiedzialności, i zaleca, by przyszłe prawodawstwo zawierało przepisy dotyczące wspólnej odpowiedzialności przedsiębiorstw za naruszenia praw człowieka i szkody dla środowiska bezpośrednio związane z ich produktami, usługami lub działalnością, chyba że przedsiębiorstwa działały z należytą starannością i podjęły wszelkie uzasadnione środki, by zapobiec szkodzie; podkreśla, że prawo karne i wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych to nieodzowne środki ochrony przed łamaniem praw człowieka; wzywa zatem Komisję, by rozważyła inne rodzaje odpowiedzialności, w tym karnej, za najpoważniejsze naruszenia.


INFORMACJE O PRZYJĘCIU
PRZEZ KOMISJĘ OPINIODAWCZĄ

Data przyjęcia

19.11.2020

 

 

 

Wynik głosowania końcowego

+:

–:

0:

57

3

8

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

Alviina Alametsä, Alexander Alexandrov Yordanov, Maria Arena, Petras Auštrevičius, Traian Băsescu, Anna Bonfrisco, Reinhard Bütikofer, Fabio Massimo Castaldo, Susanna Ceccardi, Włodzimierz Cimoszewicz, Katalin Cseh, Tanja Fajon, Anna Fotyga, Michael Gahler, Kinga Gál, Giorgos Georgiou, Sunčana Glavak, Raphaël Glucksmann, Klemen Grošelj, Bernard Guetta, Márton Gyöngyösi, Sandra Kalniete, Dietmar Köster, Andrius Kubilius, Ilhan Kyuchyuk, David Lega, Miriam Lexmann, Nathalie Loiseau, Antonio López-Istúriz White, Claudiu Manda, Lukas Mandl, Thierry Mariani, David McAllister, Vangelis Meimarakis, Francisco José Millán Mon, Javier Nart, Gheorghe-Vlad Nistor, Urmas Paet, Demetris Papadakis, Kostas Papadakis, Tonino Picula, Manu Pineda, Kati Piri, Giuliano Pisapia, Jérôme Rivière, María Soraya Rodríguez Ramos, Nacho Sánchez Amor, Isabel Santos, Jacek Saryusz-Wolski, Andreas Schieder, Radosław Sikorski, Jordi Solé, Sergei Stanishev, Tineke Strik, Hermann Tertsch, Harald Vilimsky, Idoia Villanueva Ruiz, Viola Von Cramon-Taubadel, Witold Jan Waszczykowski, Charlie Weimers, Isabel Wiseler-Lima, Salima Yenbou, Željana Zovko

Zastępcy obecni podczas głosowania końcowego

Assita Kanko

Zastępcy (art. 209 ust. 7) obecni podczas głosowania końcowego

Heidi Hautala, Karin Karlsbro, Ivan Štefanec, Miguel Urbán Crespo

 

 


GŁOSOWANIE KOŃCOWE W FORMIE GŁOSOWANIA IMIENNEGO
W KOMISJI OPINIODAWCZEJ

57

+

ECR

Anna Fotyga, Assita Kanko, Jacek Saryusz-Wolski, Witold Jan Waszczykowski

GUE/NGL

Manu Pineda, Miguel Urbán Crespo, Idoia Villanueva Ruiz

NI

Fabio Massimo Castaldo, Márton Gyöngyösi

PPE

Alexander Alexandrov Yordanov, Traian Băsescu, Sunčana Glavak, Sandra Kalniete, Andrius Kubilius, David Lega, Miriam Lexmann, Antonio López-Istúriz White, Lukas Mandl, David McAllister, Vangelis Meimarakis, Francisco José Millán Mon, Gheorghe-Vlad Nistor, Radosław Sikorski, Ivan Štefanec, Isabel Wiseler-Lima, Željana Zovko

RENEW

Petras Auštrevičius, Katalin Cseh, Klemen Grošelj, Bernard Guetta, Karin Karlsbro, Ilhan Kyuchyuk, Nathalie Loiseau, Javier Nart, Urmas Paet, María Soraya Rodríguez Ramos

S&D

Maria Arena, Włodzimierz Cimoszewicz, Tanja Fajon, Raphaël Glucksmann, Dietmar Köster, Claudiu Manda, Demetris Papadakis, Tonino Picula, Kati Piri, Giuliano Pisapia, Nacho Sánchez Amor, Isabel Santos, Andreas Schieder, Sergei Stanishev

VERTS/ALE

Alviina Alametsä, Reinhard Bütikofer, Heidi Hautala, Jordi Solé, Tineke Strik, Viola Von Cramon-Taubadel, Salima Yenbou

 

3

-

ECR

Hermann Tertsch, Charlie Weimers

NI

Kostas Papadakis

 

8

0

GUE/NGL

Giorgos Georgiou

ID

Anna Bonfrisco, Susanna Ceccardi, Thierry Mariani, Jérôme Rivière, Harald Vilimsky

PPE

Michael Gahler, Kinga Gál

 

Objaśnienie używanych znaków:

+ : za

- : przeciw

0 : wstrzymało się

 

 

 


 

OPINIA KOMISJI HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO (26.10.2020)

dla Komisji Prawnej

zawierająca zalecenia dla Komisji dotyczące należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw

(2020/2129(INL))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej (*): Bernd Lange

(Inicjatywa – art. 47 Regulaminu)

(*) Zaangażowana komisja – art. 57 Regulaminu

 

 

WSKAZÓWKI

Komisja Handlu Międzynarodowego zwraca się do Komisji Prawnej, jako komisji przedmiotowo właściwej:

 o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1. podkreśla, że do państw członkowskich należy zapewnienie ochrony i zabezpieczenie praw człowieka, a sektor przedsiębiorstw ma obowiązek przestrzegać tych praw; uznaje dotychczasowe wysiłki, w tym podejmowane przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność o zasięgu światowym, i zauważa, że jest coraz więcej dobrowolnych inicjatyw w zakresie należytej staranności, a także wymogów w zakresie przejrzystości i sprawozdawczości; wyraża ubolewanie w związku z obecnymi niskimi poziomami wdrażania należytej staranności w łańcuchu dostaw w zakresie społecznym, środowiskowym i w dziedzinie praw człowieka; zauważa, że nadal na szeroką skalę występują przypadki łamania praw człowieka i norm środowiskowych, a z badania Komisji Europejskiej dotyczącego wymogów należytej staranności w całym łańcuchu dostaw wynika, że pewna liczba przedsiębiorstw europejskich nie stosuje w swoim łańcuchu dostaw żadnej formy należytej staranności; podkreśla, że należyta staranność przedsiębiorstw jest w coraz większym stopniu włączana do prawa państw członkowskich i zauważa, że należyta staranność może zwiększyć konkurencyjność; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje publiczne zobowiązanie Komisji Europejskiej do wprowadzenia inicjatywy ustawodawczej w 2021 r. i podkreśla, że należyta staranność przedsiębiorstw powinna być częścią przyszłego przeglądu polityki handlowej UE;

2. w związku z tym jest przekonany, że ogólnounijne przepisy dotyczące obowiązkowej horyzontalnej należytej staranności w całym łańcuchu dostaw odnoszące się do unijnych i zagranicznych przedsiębiorstw działających na rynku wewnętrznym są niezbędne do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), promowania dobrych rządów i zwiększenia identyfikowalności i odpowiedzialności w globalnych łańcuchach dostaw, a także wzmocnienia konkurencyjności UE na arenie międzynarodowej poprzez stworzenie równych warunków działania i ograniczenie nieuczciwej przewagi konkurencyjnej państw trzecich wynikającej z niższych standardów ochrony oraz dumpingu socjalnego i środowiskowego w handlu międzynarodowym; podkreśla potrzebę brania pod uwagę ryzyka szkody, a nie wielkości przedsiębiorstwa, przy jednoczesnym uwzględnieniu zasady proporcjonalności;

3. wzywa Komisję do przeprowadzenia rzetelnej oceny skutków dotyczącej zakresu łańcucha dostaw, do którego powinno mieć zastosowanie przyszłe rozporządzenie w sprawie należytej staranności, aby wywrzeć rzeczywisty wpływ na ochronę praw człowieka i środowiska, przy jednoczesnym zapewnieniu szczegółowej analizy obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw, a w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), wartości dodanej przedsiębiorstw unijnych, zatrudnienia w przedsiębiorstwach UE oraz zaangażowania przedsiębiorstw z UE na rynkach międzynarodowych;

4. przypomina, że gospodarka UE stoi w obliczu największego światowego kryzysu gospodarczego od czasu wielkiego kryzysu w latach 30. XX w., który szczególnie mocno uderzy w przedsiębiorstwa w całej Europie; zwraca uwagę, że zwłaszcza w tym czasie nie należy podejmować żadnych inicjatyw ustawodawczych hamujących gospodarkę lub dla niej szkodliwych, takich jak inicjatywy nakładające większe obciążenia administracyjne lub powodujące niepewność prawa;

5. przypomina, że celem obowiązków w zakresie należytej staranności powinno być wykrywanie naruszeń praw człowieka i praw pracowniczych oraz norm w zakresie ochrony środowiska oraz zapobieganie tym naruszeniom i podejmowanie wobec nich działań łagodzących i zaradczych przez poprawę przestrzegania podstawowych praw pracowniczych i norm środowiskowych, w tym zobowiązań klimatycznych wynikających z porozumienia paryskiego w całym łańcuchu dostaw przez zwiększenie odporności łańcuchów dostaw i uniknięcie zakłóceń w handlu międzynarodowym; jest przekonany, że należyta staranność zwiększa pewność i przejrzystość w odniesieniu do praktyk w zakresie dostaw stosowanych przez przedsiębiorstwa pozyskujące surowce w państwach spoza Unii Europejskie oraz pomoże chronić interesy konsumentów poprzez zapewnienie jakości i niezawodności produktów, a także powinna prowadzić do bardziej odpowiedzialnych praktyk zakupowych i długoterminowych relacji między dostawcami w przedsiębiorstwach; podkreśla, że w wytycznych ONZ i wytycznych i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) dla przedsiębiorstw wielonarodowych stwierdzono potrzebę dostępu do wymiaru sprawiedliwości i naprawy szkód wyrządzonych ofiarom; podkreśla, że przyszłe przepisy unijne powinny również obejmować solidne mechanizmy egzekwowania prawa oraz dostęp ofiar do mechanizmów dotyczących rozpatrywania skarg w Unii; jest przekonany, że należyta staranność w zakresie praw człowieka powinna opierać się na zasadzie „nie szkodzić”, uzupełniać istniejące samoregulacyjne i dobrowolne inicjatywy oraz być postrzegana jako dynamiczny proces ciągłego doskonalenia; uważa, że przyszłe rozporządzenie UE powinno wspierać przedsiębiorstwa w zarządzaniu społeczną odpowiedzialnością oraz w wywiązywaniu się ze związanych z nią obowiązków; powinno być także w pełni dostosowane do wszystkich istniejących sektorowych obowiązków w zakresie należytej staranności i sprawozdawczości, takich te określone w dyrektywie w sprawie sprawozdawczości niefinansowej, oraz spójne z odpowiednimi przepisami państw członkowskich; wzywa Komisję do oceny, czy istniejące przepisy mogłyby zostać zaktualizowane lub zastąpione; podkreśla, że w dziedzinie handlu międzynarodowego należyta staranność i odpowiedzialne zaopatrywanie mają stać się standardowym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej przez podmioty każdej wielkości; uznaje różnice w wielkości i złożoności transgranicznej działalności gospodarczej i pozycji w łańcuchach dostaw oraz potrzebę odzwierciedlenia tego w przyszłych wymogach dotyczących należytej staranności;

6. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że inicjatywy sektorowe, takie jak rozporządzenie w sprawie drewna, rozporządzenie o egzekwowaniu prawa, zarządzaniu i handlu w dziedzinie leśnictwa (FLEGT), rozporządzenie w sprawie przeciwdziałania torturom, a zwłaszcza rozporządzenie w sprawie minerałów z regionów ogarniętych konfliktami, stały się punktem odniesienia dla ukierunkowanych i wiążących przepisów dotyczących należytej staranności w łańcuchach dostaw, nakładających na przedsiębiorstwa europejskie obowiązki w zakresie systemów zarządzania, zarządzania ryzykiem, niezależnych audytów przeprowadzanych przez strony trzecie i ujawniania informacji;

7. przypomina, że Komisja zaproponowała opracowanie kompleksowej strategii dla sektora odzieżowego w ramach nowego planu działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, który przez włączenie jednolitego zestawu norm dotyczących należytej staranności i odpowiedzialności społecznej mógłby stanowić kolejny przykład włączenia bardziej szczegółowego podejścia do konkretnego sektora; wzywa Komisję do dalszego wprowadzania obowiązkowych unijnych przepisów sektorowych dotyczących należytej staranności, na przykład dla towarów stanowiących zagrożenie dla lasów i ekosystemów oraz sektora odzieżowego;

8. z zadowoleniem przyjmuje pracę wykonaną do tej pory na szczeblu międzynarodowym; jest przekonany, że przyszłe rozporządzenie w sprawie należytej staranności powinno opierać się na wytycznych ONZ i wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz towarzyszących im wytycznych OECD dotyczących należytej staranności w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, standardach określonych w podstawowych konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) i wielostronnych umowach dotyczących ochrony środowiska (takich jak Ramowa konwencja ONZ w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) i Konwencja o różnorodności biologicznej) oraz innych normach międzynarodowych, które ułatwią przyszłą konwergencję na szczeblu międzynarodowym, i które powinny być opracowywane w ścisłej współpracy z sektorem przedsiębiorstw i ze wszystkimi właściwymi zainteresowanymi stronami; zauważa, że rozszerzone sprawozdania Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ) można by wykorzystać corocznie jako wspólną podstawę do samooceny przedsiębiorstw; przyjmuje do wiadomości trwające negocjacje dotyczące stworzenia prawnie wiążącego instrumentu ONZ dla międzynarodowych korporacji i innych przedsiębiorstw w odniesieniu do praw człowieka oraz wzywa Radę do udzielenia Komisji mandatu do aktywnego uczestnictwa w toczących się negocjacjach;

9. podkreśla, że ponad 95% przedsiębiorstw europejskich to MŚP i że zostały one nieproporcjonalnie dotknięte skutkami gospodarczymi trwającej pandemii COVID-19; podkreśla, że przy analizie i ocenie ograniczeń dotyczących zdolności, kosztów i obciążeń administracyjnych dla MŚP należy stosować zasadę proporcjonalności, odzwierciedlając fakt, że należyta staranność opiera się na ocenie ryzyka; zauważa, że certyfikowane systemy branżowe oferują MŚP możliwości skutecznego łączenia obowiązków i dzielenia się nimi; stwierdza, że certyfikowane systemy muszą być oceniane, uznawane i nadzorowane przez Komisję Europejską; podkreśla, że audyty społeczne muszą być lepiej uregulowane; podkreśla znaczenie przeprowadzenia oceny skutków w celu opracowania przepisów, które zwiększają konkurencyjność, są funkcjonalne i mają zastosowanie do wszystkich podmiotów na rynku wewnętrznym, w tym MŚP; wzywa Komisję do unikania powielania już istniejących obowiązków sprawozdawczych i podkreśla znaczenie posiadania wspólnych kryteriów sprawozdawczych dla wszystkich przedsiębiorstw działających na rynku wewnętrznym; wzywa do udzielenia specjalnej pomocy technicznej europejskim przedsiębiorstwom, zwłaszcza MŚP, aby mogły one spełniać wymogi należytej staranności;

10. podkreśla, że zaangażowanie partnerów handlowych w duchu wzajemności jest istotne dla zapewnienia, by należyta staranność była źródłem zmian; podkreśla znaczenie środków towarzyszących i projektów mających na celu ułatwienie wdrażania unijnych umów o wolnym handlu (FTA) i wzywa do silnego powiązania tych środków z horyzontalnymi przepisami dotyczącymi należytej staranności; domaga się w związku z tym, aby instrumenty finansowe, takie jak pomoc na rzecz wymiany handlowej, były wykorzystywane do promowania i wspierania wdrażania odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej w krajach partnerskich, w tym wsparcia technicznego w szkoleniach dotyczących należytej staranności, mechanizmów identyfikowalności oraz wprowadzania w nich reform ukierunkowanych na wywóz; podkreśla w tym względzie potrzebę promowania dobrych rządów;

11. zauważa, że umowy o wolnym handlu – za pośrednictwem kompleksowych i możliwych do wyegzekwowania rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju – propagują należytą staranność w łańcuchu dostaw; wzywa Komisję do przedstawienia wniosków dotyczących sposobu wzmocnienia egzekwowania przepisów rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju oraz do wykorzystania wszystkich istniejących instrumentów, takich jak przyszłe rozporządzenie w sprawie egzekwowania przepisów, umowy o wolnym handlu, umowy o partnerstwie gospodarczym i ogólny system preferencji taryfowych w celu zapewnienia uwzględniania i egzekwowania obowiązków w zakresie należytej staranności; podkreśla kluczową rolę nowo mianowanego głównego urzędnika ds. egzekwowania przepisów handlowych w monitorowaniu wykonania obowiązków w zakresie należytej staranności; wzywa do zwiększenia identyfikowalności łańcuchów dostaw w oparciu o reguły pochodzenia określone w unijnym kodeksie celnym; zauważa, że wniosek ustawodawczy Komisji w sprawie należytej staranności obejmie handel ze wszystkimi partnerami handlowymi, a nie tylko z tymi, z którymi UE zawarła umowę o wolnym handlu; podkreśla, że te instrumenty handlowe powinny obejmować silne mechanizmy egzekwowania prawa, takie jak wycofanie preferencyjnego dostępu w przypadku nieprzestrzegania przepisów;

12. jest przekonany, że przestrzeganie obowiązków w zakresie należytej staranności powinno być warunkiem dostępu do rynku wewnętrznego oraz że podmioty gospodarcze powinny być zobowiązane do sporządzenia i przedstawienia dowodów, przez stosowanie należytej staranności, że produkty wprowadzane przez nie na rynek wewnętrzny są zgodne z kryteriami dotyczącymi ochrony środowiska i praw człowieka określonymi w przyszłych przepisach dotyczących należytej staranności; wzywa do wprowadzenia środków uzupełniających, takich jak zakaz przywozu produktów związanych z poważnymi naruszeniami praw człowieka, takimi jak praca przymusowa lub praca dzieci; podkreśla znaczenie włączenia celu zwalczania pracy przymusowej i pracy dzieci do rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju w umowach handlowych UE;

13. domaga się włączenia instrumentów handlowych i delegatur UE w monitorowanie stosowania przyszłego rozporządzenia o należytej staranności przez przedsiębiorstwa europejskie działające poza UE, w tym dzięki przeprowadzaniu konstruktywnych konsultacji z właścicielami praw, społecznościami lokalnymi, izbami handlowymi, podmiotami społeczeństwa obywatelskiego i związkami zawodowymi; wzywa Komisję do współpracy z izbami handlowymi państw członkowskich w zakresie dostarczania internetowych narzędzi i informacji w celu wsparcia wdrażania przyszłych przepisów dotyczących należytej staranności;

14. podkreśla, że środowisko biznesu oraz podmioty społeczeństwa obywatelskiego, obejmujące związki zawodowe, partnerów społecznych, organizacje działające na rzecz praw człowieka i ochrony środowiska, organizacje kobiece i społeczności lokalne, powinny być włączone w konstruktywne konsultacje na temat każdej polityki należytej staranności oraz monitorowanie ryzyka i zapobieganie mu, a ofiary powinny mieć prawo do składania skarg w przypadku naruszenia przepisów w łańcuchu dostaw i mieć dostęp do mechanizmu rozpatrywania skarg; podkreśla, że krajowy punkt kontaktowy ds. wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych mógłby również służyć jako punkt kontaktowy do celów przyszłego prawodawstwa, oraz zauważa, że OECD i krajowe grupy doradcze monitorujące wdrażanie umów o wolnym handlu są dobrym przykładem włączenia trzeciego sektora;

15.  podkreśla, że kompleksowe wymogi dotyczące przejrzystości są kluczowym elementem przepisów w zakresie obowiązkowej należytej staranności; zauważa, że dzięki lepszemu informowaniu i przejrzystości dostawcy i producenci mogą skuteczniej kontrolować swoje łańcuchy dostaw i lepiej je rozumieć, a zaufanie społeczeństwa do produkcji wzrasta; podkreśla w związku z tym, że przyszłe rozporządzenie w sprawie należytej staranności powinno koncentrować się na rozwiązaniach cyfrowych w celu zminimalizowania obciążeń biurokratycznych, oraz wzywa Komisję do zbadania nowych rozwiązań technologicznych wspierających ustanowienie i poprawę identyfikowalności w globalnych łańcuchach dostaw; przypomina, że zrównoważona technologia blockchain może przyczynić się do osiągnięcia tego celu;

16. przypomina, że w sektorach takich jak produkcja wyrobów włókienniczych i odzieżowych, telekomunikacja, turystyka oraz sektor usług opieki i rolnictwo w większości zatrudnione są kobiety wykonujące pracę w ramach formalnych i nieformalnych form zatrudnienia, które są gorzej płatne i mają gorszy status niż w przypadku mężczyzn; w związku z tym wzywa do ustanowienia przepisów zobowiązujących przedsiębiorstwa do stosowania uwzględniającego aspekt płci podejścia do należytej staranności oraz do szczegółowego rozważenia, czy i w jaki sposób ich funkcjonowanie i działalność mogą mieć nieproporcjonalny wpływ na kobiety. 


INFORMACJE O PRZYJĘCIU
PRZEZ KOMISJĘ OPINIODAWCZĄ

Data przyjęcia

27.10.2020

 

 

 

Wynik głosowania końcowego

+:

–:

0:

34

3

6

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

Barry Andrews, Anna-Michelle Asimakopoulou, Tiziana Beghin, Geert Bourgeois, Saskia Bricmont, Udo Bullmann, Jordi Cañas, Daniel Caspary, Miroslav Číž, Arnaud Danjean, Paolo De Castro, Emmanouil Fragkos, Raphaël Glucksmann, Markéta Gregorová, Enikő Győri, Roman Haider, Christophe Hansen, Heidi Hautala, Danuta Maria Hübner, Herve Juvin, Maximilian Krah, Danilo Oscar Lancini, Bernd Lange, Margarida Marques, Gabriel Mato, Sara Matthieu, Emmanuel Maurel, Carles Puigdemont i Casamajó, Samira Rafaela, Inma Rodríguez-Piñero, Massimiliano Salini, Helmut Scholz, Liesje Schreinemacher, Sven Simon, Dominik Tarczyński, Mihai Tudose, Kathleen Van Brempt, Marie-Pierre Vedrenne, Jörgen Warborn, Iuliu Winkler, Jan Zahradil

Zastępcy obecni podczas głosowania końcowego

Svenja Hahn, Jean-Lin Lacapelle

 


GŁOSOWANIE KOŃCOWE W FORMIE GŁOSOWANIA IMIENNEGO
W KOMISJI OPINIODAWCZEJ

34

+

ECR

Emmanouil Fragkos

GUE/NGL

Emmanuel Maurel, Helmut Scholz

NI

Tiziana Beghin, Carles Puigdemont i Casamajó

PPE

Anna-Michelle Asimakopoulou, Daniel Caspary, Arnaud Danjean, Christophe Hansen, Danuta Maria Hübner, Gabriel Mato, Massimiliano Salini, Sven Simon, Jörgen Warborn, Iuliu Winkler

RENEW

Barry Andrews, Jordi Cañas, Svenja Hahn, Samira Rafaela, Liesje Schreinemacher, Marie-Pierre Vedrenne

S&D

Udo Bullmann, Miroslav Číž, Paolo De Castro, Raphaël Glucksmann, Bernd Lange, Margarida Marques, Inma Rodríguez-Piñero, Mihai Tudose, Kathleen Van Brempt

VERTS/ALE

Saskia Bricmont, Markéta Gregorová, Heidi Hautala, Sara Matthieu

 

3

-

ID

Herve Juvin, Maximilian Krah

PPE

Enikő Győri

 

6

0

ECR

Geert Bourgeois, Dominik Tarczyński, Jan Zahradil

ID

Roman Haider, Danilo Oscar Lancini, Jean-Lin Lacapelle

 

Objaśnienie używanych znaków:

+ : za

- : przeciw

0 : wstrzymało się

 

 

 


 

OPINIA KOMISJI ROZWOJU (13.11.2020)

dla Komisji Prawnej

z zaleceniami dla Komisji w sprawie należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw

(2020/2129(INL))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej: Marc Tarabella

(Inicjatywa – art. 47 Regulaminu)

 

 

 

WSKAZÓWKI

Komisja Rozwoju zwraca się do Komisji Prawnej, jako komisji przedmiotowo właściwej, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

A. mając na uwadze, że art. 3 i 21 Traktatu o Unii Europejskiej stanowią, że w stosunkach zewnętrznych Unia ma umacniać i propagować swoje wartości i zasady, a mianowicie zasady praworządności oraz poszanowania i ochrony praw człowieka, oraz przyczyniać się do trwałego rozwoju Ziemi, solidarności, swobodnego i uczciwego handlu oraz ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego; w szczególności Unia ma wspierać trwały rozwój gospodarczy, społeczny i środowiskowy krajów rozwijających się, przyjmując za nadrzędny cel likwidację ubóstwa; oraz mając na uwadze, że Unia ma przestrzegać tych zasad i dążyć do osiągnięcia tych celów przy opracowywaniu i wprowadzaniu w życie zewnętrznych aspektów innych polityk Unii;

B. mając na uwadze, że art. 208 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowi, że przy realizacji polityk, które mogłyby mieć wpływ na kraje rozwijające się, Unia ma brać pod uwagę cele współpracy na rzecz rozwoju;

C. mając na uwadze, że przyszłe prawodawstwo dotyczące należytej staranności i odpowiedzialności korporacyjnej przedsiębiorstw europejskich miałoby skutki eksterytorialne; miałoby ono wpływ na rozwój społeczny, gospodarczy i środowiskowy krajów rozwijających się oraz na ich perspektywy osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju; ten znaczący wpływ mógłby przyczynić się do osiągnięcia lub podważenia celów polityki Unii dotyczących rozwoju;

D. mając na uwadze, że zgodnie z Wytycznymi ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka oraz Wytycznymi OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych firmy mają obowiązek przestrzegania praw człowieka, poszanowania środowiska i dobrego zarządzania i nie powinny powodować ani przyczyniać się do powstawania żadnych negatywnych skutków w tym zakresie;

E. mając na uwadze, że według badania Komisji dotyczącego należytej staranności w łańcuchu dostaw jedynie 37 % respondentów-przedsiębiorstw stosuje obecnie zasady należytej staranności w dziedzinie ochrony środowiska i praw człowieka, a jedynie 16 % stosuje należytą staranność w obrębie całego łańcucha dostaw;

F. mając na uwadze, że według Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka wielu obrońcom praw człowieka grozi niebezpieczeństwo, ponieważ wyrażają oni obawy związane z niekorzystnym wpływem działalności gospodarczej na prawa człowieka;

G. mając na uwadze, że należyta staranność jest głównie mechanizmem zapobiegawczym i że przedsiębiorstwa powinny być przede wszystkim zobowiązane do identyfikowania zagrożeń lub negatywnych skutków oraz do przyjmowania strategii i środków mających im przeciwdziałać; mając na uwadze, że w sytuacjach, w których przedsiębiorstwo powoduje negatywne skutki lub przyczynia się do ich powstania, powinno ono przewidzieć środek zaradczy oraz podlegać odpowiedzialności korporacyjnej za takie skutki; mając na uwadze, że odpowiedzialność korporacyjna, w tym odpowiedzialność za szkody związane z działalnością przedsiębiorstwa, jest niezbędna do dopilnowania, by przedsiębiorstwa były zachęcane do należytej staranności i by te działania były skuteczne;

H. mając na uwadze, że łamanie praw człowieka i norm środowiskowych jest nadal powszechne w globalnych łańcuchach dostaw i wartości; mając na uwadze, że dobrowolne środki okazały się niewystarczające i dlatego niezbędne są dalsze działania w trosce o bardziej odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej i o wzmocnienie zaufania do rynku wewnętrznego, w tym wśród inwestorów i konsumentów;

1. przypomina, że należyta staranność jest głównie mechanizmem zapobiegawczym i że przedsiębiorstwa powinny być przede wszystkim zobowiązane do identyfikowania zagrożeń lub negatywnych skutków oraz do przyjmowania strategii i środków mających na celu łagodzenie tych zagrożeń i skutków;

2. podkreśla, że istnieją dostatecznie mocne dowody na to, iż dobrowolne działania przedsiębiorstw mających siedzibę lub działających w Unii mające na celu zidentyfikowanie skutków ich postępowania dla krajów rozwijających się, zapobieganie tym skutkom i ich łagodzenie były dotychczas niewystarczające, ponieważ w całym łańcuchu dostaw nadal dochodzi do naruszania praw człowieka względem jednostek, w szczególności praw pracowników, kobiet, dzieci, oraz względem społeczności lokalnych, a także do działań pogłębiających skutki zmiany klimatu, podobnie jak do naruszania norm środowiskowych i do stosowania praktyk korupcyjnych; przyznaje, że rośnie poparcie sektora politycznego, publicznego i prywatnego dla prawodawstwa unijnego dotyczącego należytej staranności;

3. przypomina, że pełne korzystanie z praw człowieka, w tym z prawa do życia, zdrowia, żywności i wody, zależy od bioróżnorodności będącej podstawą usług ekosystemowych, z którymi nieodłącznie związany jest dobrostan człowieka;

4. zauważa, że z powodu pandemii COVID-19 małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) znajdują się w trudnej sytuacji, a wsparcie ich oraz stworzenie im sprzyjającego otoczenia rynkowego są kluczowymi celami Unii;

5. jest przekonany, że przyszłe prawodawstwo powinno również nakładać obowiązek stosowania należytej staranności w zakresie ochrony środowiska, aby zapewnić zgodność z uznanymi w Unii i na całym świecie normami i prawami w zakresie ochrony środowiska, w tym dotyczącymi zmiany klimatu i bioróżnorodności; podkreśla dowiedzione korzyści dla przedsiębiorstw wynikające ze stosowania skutecznych praktyk odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, które obejmują lepsze zarządzanie ryzykiem, niższe koszty kapitału, ogółem lepsze wyniki finansowe i większą konkurencyjność; jest zaniepokojony skutkami kryzysu związanego z COVID-19, który drastycznie zakłócił działalność gospodarczą i ujawnił poważne słabości gospodarki i globalnych łańcuchów dostaw związane z warunkami pracy i gotowością na wypadek klęsk żywiołowych, a także negatywnie wpłynął na prawa człowieka, w szczególności prawa pracownicze, przy czym w wielu przypadkach najbardziej dotknął kobiety i dzieci; podkreśla, że OECD wykazała, iż przedsiębiorstwa, które podjęły aktywne działania w celu eliminowania zagrożeń związanych z kryzysem COVID-19 w sposób łagodzący niekorzystne skutki dla pracowników i łańcuchów dostaw, prawdopodobnie zyskają większą długoterminową wartość i odporność, zwiększając swoją rentowność w perspektywie krótkoterminowej oraz średnio- i długoterminowe perspektywy poprawy koniunktury;

6. jest zdania, że przyszłe prawodawstwo powinno opierać się na inicjatywach już podjętych przez niektóre państwa członkowskie; uważa, że aby przyczynić się do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju ONZ i porozumienia paryskiego oraz zapewnić przedsiębiorstwom równe warunki działania, wyraźnie potrzebne są obowiązkowe, zharmonizowane ramy na szczeblu unijnym; wzywa Komisję do przeprowadzenia oceny skutków ex ante co do zakresu prawodawstwa opartego na ryzyku szkody, a nie na wielkości przedsiębiorstwa; wzywa Komisję do zintensyfikowania bieżących prac nad prawodawstwem nakładającym na unijne przedsiębiorstwa i przedsiębiorstwa działające w ramach jednolitego rynku obowiązek stosowania należytej staranności w odniesieniu do poszanowania praw człowieka i obowiązków środowiskowych, w tym związanych z bioróżnorodnością, w całym łańcuchu dostaw zgodnie z obowiązującymi międzynarodowymi standardami należytej staranności, w szczególności Wytycznymi ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka, Wytycznymi OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, Wytycznymi OECD dotyczącymi należytej staranności w odpowiedzialnym prowadzeniu działalności gospodarczej, odpowiednimi sektorowymi Wytycznymi OECD dotyczącymi należytej staranności, a także z Trójstronną deklaracją zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej MOP oraz Konwencją Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji;

7. wzywa Komisję do poszanowania w przyszłym prawodawstwie zasady spójności polityki na rzecz rozwoju zapisanej w art. 208 TFUE; podkreśla, że ważne jest ograniczenie do minimum ewentualnych rozbieżności i zbudowanie synergii z polityką współpracy na rzecz rozwoju z korzyścią dla krajów rozwijających się oraz zwiększenie skuteczności współpracy na rzecz rozwoju; uważa, że w praktyce oznacza to aktywne zaangażowanie Dyrekcji Generalnej Komisji ds. Współpracy Międzynarodowej i Rozwoju w trwające prace legislacyjne oraz przeprowadzanie wnikliwej oceny wpływu przyszłego prawodawstwa na kraje rozwijające się z perspektywy gospodarczej, społecznej, praw człowieka i środowiska zgodnie z wytycznymi dotyczącymi lepszego stanowienia prawa[57] i narzędziem 34 zawartym w Zestawie instrumentów służących lepszemu stanowieniu prawa[58]; zauważa, że wyniki tej oceny powinny stanowić podstawę przyszłego wniosku ustawodawczego;

8. wzywa Komisję do zastosowania w przyszłym prawodawstwie podejścia opartego na prawach człowieka, co oznacza, że wytyczne muszą być opracowane, wdrażane, monitorowane i oceniane z poszanowaniem podstawowych zasad praw człowieka, takich jak przejrzystość, dostęp do informacji, udział i odpowiedzialność oraz włączenie i niedyskryminacja, ze szczególnym uwzględnieniem osób najbardziej bezbronnych; podkreśla, że w tym podejściu należy kierować się nadrzędną zasadą „nie szkodzić”, gdyż ważne jest unikanie niezamierzonych negatywnych skutków; uważa, że przyszłe prawodawstwo powinno podlegać konstruktywnemu i pluralistycznemu procesowi konsultacji na miejscu z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w tym samorządami lokalnymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, zarówno w Unii, jak i w krajach rozwijających się; uważa, że proces ten powinien być prowadzony w ścisłej współpracy z delegaturami Unii; podkreśla, że przyszłe prawodawstwo powinno być oparte na analizie dotyczącej płci i uwzględniać szczególne potrzeby kobiet i dziewcząt; uważa, że poprzez proces należytej staranności w odniesieniu do praw człowieka z uwzględnieniem aspektu płci przedsiębiorstwa powinny brać pod uwagę wpływ swojej działalności w aspekcie płci;

9. wzywa Komisję do przyjęcia całościowego podejścia uwzględniającego wraz z zagrożeniami dla praw człowieka i środowiska ryzyko korupcji; zauważa, że wpływ biznesowych praktyk korupcyjnych na prawa człowieka i spowodowane nimi szkody w środowisku w krajach rozwijających się są dobrze udokumentowane i że przyszłe prawodawstwo unijne musi gwarantować brak negatywnego wpływu przedsiębiorstw na praworządność i dobre rządy w danym kraju, regionie lub na danym terytorium, obejmującego m.in. nieprzestrzeganie Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, rozdziału VII Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz zasad Konwencji OECD o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych, a także przypadki korupcji i przekupstwa, w ramach których przedsiębiorstwo wywiera niezgodny z przepisami wpływ na urzędników publicznych lub przekazuje im nienależne korzyści finansowe w celu uzyskania przywilejów lub nieuczciwego preferencyjnego traktowania z naruszeniem prawa; dotyczy to również sytuacji, w których przedsiębiorstwo w sposób niezgodny z prawem angażuje się w działalność polityczną na szczeblu lokalnym, niezgodnie z prawem współfinansuje kampanię lub nie przestrzega obowiązujących przepisów podatkowych;

10. przypomina, że państwa mają obowiązek przyjęcia ram prawnych i instytucjonalnych chroniących skutecznie przed takim szkodliwym wpływem na środowisko, który utrudnia korzystanie z praw człowieka; podkreśla, że ten obowiązek odnosi się do bioróżnorodności jako integralnej części środowiska; w związku z tym wzywa Unię i jej państwa członkowskie do uregulowania kwestii szkodliwego wpływu na bioróżnorodność ze strony podmiotów prywatnych, jak również organów państwowych; podkreśla, że w przyszłym prawodawstwie powinno się uwzględnić obowiązek ochrony praw własności wspólnotowej ludów tubylczych i społeczności lokalnych na danym terytorium oraz zasobów naturalnych, z których tradycyjnie korzystają; mówiąc bardziej ogólnie, jest przekonany, że łagodzenie zmiany klimatu i dostosowywanie się do niej musi wchodzić w zakres obowiązku stosowania przez przedsiębiorstwa należytej staranności;

11. wyraża głębokie zaniepokojenie wpływem niektórych rodzajów działalności gospodarczej na prawa człowieka w krajach rozwijających się – w szczególności wpływem przemysłu wydobywczego i przejęć przedsiębiorstw rolnych na dużą skalę – względem ludów tubylczych, społeczności lokalnych oraz obrońców praw człowieka i środowiska; podkreśla, że przyszłe prawodawstwo powinno objąć wszystkie prawa człowieka; uważa, że należy zwrócić szczególną uwagę na prawa społeczności lokalnych, kobiet i słabszych grup społecznych, takich jak dzieci, osoby z niepełnosprawnościami, mniejszości, ludy tubylcze i inne społeczności zależne od przyrody ze względu na swoje potrzeby materialne i kulturowe; należy także położyć nacisk na prawa pracownicze i związkowe, prawa do wolności zrzeszania się, rokowań zbiorowych i prawa do płacy zapewniającej utrzymanie na minimalnym poziomie; podkreśla, że wszelkie prawodawstwo powinno opierać się na zobowiązaniach i normach prawnych istniejących na szczeblu międzynarodowym i europejskim, w tym na wszystkich konwencjach MOP, Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet i Konwencji o prawach dziecka, a także na prawie do dobrowolnej, uprzedniej i świadomej zgody; jest zdania, że przyszłe prawodawstwo powinno obejmować wszystkie rodzaje naruszeń praw człowieka, w tym naruszenie prawa do zdrowego środowiska, oraz negatywne skutki dla środowiska; wzywa do ustanowienia lepszych ram prawnych oraz skuteczniejszego wdrażania i monitorowania norm w zakresie praw człowieka oraz do ochrony obrońców praw człowieka i środowiska w krajach rozwijających się, a także potwierdza gotowość Unii do wspierania krajów rozwijających się w tworzeniu instytucji i szkoleniu ekspertów prawnych i administracyjnych w ramach pomocy rozwojowej oraz w drodze dialogu politycznego;

12. jest zdania, że przyszłe prawodawstwo dotyczące należytej staranności powinno stosować się do wszystkich sektorów oraz do wszystkich kategorii przedsiębiorstw i instytucji, zarówno publicznych, jak i prywatnych, w tym do Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz do Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, a także do wszelkiej wielkości przedsiębiorstw mających siedzibę lub prowadzących działalność w Unii; uważa, że przyszłe prawodawstwo powinno stać na straży zasady proporcjonalności i gwarantować przedsiębiorstwom unijnym, a zwłaszcza MŚP, równe warunki działania, chroniąc ich konkurencyjność, i mieć przede wszystkim za cel stworzenie zrównoważonych, odpornych na kryzys, przestrzegających praw człowieka i przyjaznych dla środowiska łańcuchów wartości; podkreśla w celu opracowania przepisów, które zwiększają konkurencyjność, są funkcjonalne i mają zastosowanie do wszystkich podmiotów na rynku, w tym do MŚP, oraz w celu zapewnienia zgodności takich ram prawnych z zasadami WTO istotne jest przeprowadzenie oceny skutków ze szczególnym naciskiem na ryzyko wycofania inwestycji; apeluje o uniknięcie nadmiernych obciążeń oraz o udzielenie MŚP odpowiedniego wsparcia i przewidzenie okresu przejściowego, aby mogły one dostosować swoją działalność gospodarczą do nowych przepisów i wdrożyć procesy należytej staranności; uważa, że należy skoncentrować się na sektorach, które stanowią zwiększone zagrożenie dla praw człowieka; uważa, że takie horyzontalne podejście należy uzupełnić bardziej szczegółowymi normami i wytycznymi na poziomie sektorowym; podkreśla, że w razie konieczności przedsiębiorstwa powinny w swoich strategiach należytej staranności traktować priorytetowo powagę i prawdopodobieństwo zagrożeń dla praw człowieka, środowiska i zarządzania, pamiętając, że ponoszą odpowiedzialność za wszelkiego rodzaju ewentualne skutki; podkreśla potrzebę wprowadzenia pozytywnych zachęt dla przedsiębiorstw, które mogą wykazać się wysokim poziomem zgodności z ambitnymi celami przyszłego prawodawstwa; zwraca uwagę na ryzyko wycofania przez przedsiębiorstwa inwestycji z krajów trzecich – co dla małych gospodarstw w krajach rozwijających się mogłoby oznaczać utratę miejsc pracy i partnerów do współpracy – jeżeli nowe wymogi będą wiązać się z nadmiernymi obciążeniami administracyjnymi i niemożliwym do przewidzenia ryzykiem;

13. podkreśla, że strategie należytej staranności powinny być dostosowane do celów zrównoważonego rozwoju, celów porozumienia paryskiego i celów polityki unijnej w dziedzinie praw człowieka i środowiska, w tym Europejskiego Zielonego Ładu, oraz do polityki międzynarodowej Unii;

14. jest głęboko przekonany, że łagodzenie zmiany klimatu i dostosowanie się do niej zgodnie z celem porozumienia paryskiego, którym jest utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie do 1,5 °C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, musi wchodzić w zakres wynikającego z przyszłych przepisów obowiązku stosowania przez przedsiębiorstwa należytej staranności; ponadto przedsiębiorstwa powinny również zająć się kwestią narażenia ludzi, na których wywiera wpływ ich działalność gospodarcza, na skutki zmiany klimatu;

15. jest zdania, że w przyszłym prawodawstwie należy ustanowić obowiązkowe i skuteczne procesy należytej staranności przedsiębiorstw obejmujące wszelkiego rodzaju naruszenia praw człowieka, szkody w środowisku i praktyki korupcyjne wynikające z działalności przedsiębiorstw i instytucji finansowych, włącznie z ich łańcuchami dostaw i podwykonawstwa; podkreśla, że powinno ono zapewnić pełne i aktywne zaangażowanie w proces należytej staranności podmiotów, których ten proces dotyczą, takich jak związki zawodowe i przedstawiciele pracowników, lecz także społeczności lokalne w krajach rozwijających się, a w szczególności zagwarantować poszanowanie prawa ludów tubylczych do dobrowolnej, uprzedniej i świadomej zgody; zauważa, że procesy te powinny być zgodne z międzynarodowymi i europejskimi zobowiązaniami, wytycznymi i normami, podkreśla, że prawodawstwo powinno zobowiązywać przedsiębiorstwa do przyjęcia solidnej strategii należytej staranności, która powinna obejmować kompleksowy mechanizm monitorowania i rozliczalności; uważa, że należy przewidzieć środki wsparcia dla niektórych przedsiębiorstw, a zwłaszcza MŚP;

 16. jest zdania, że w przyszłym prawodawstwie należy nałożyć określone obowiązki na instytucje finansowe poprzez doprecyzowanie obowiązków inwestorów i zarządów spółek; podkreśla, że w przyszłym prawodawstwie należy również uregulować kwestię skutecznego pomiaru wyników i skutecznej sprawozdawczości;

17. podkreśla potrzebę opracowania solidnego systemu monitorowania i rozliczalności oraz konieczność wyposażenia właściwych organów, zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym, w jednolite i skuteczne narzędzia monitorowania i egzekwowania przestrzegania takich przepisów w celu zapewnienia równych warunków działania między państwami członkowskimi, w szczególności na szczeblu lokalnym; uważa, że należy dołożyć szczególnych starań, by monitorować działalność gospodarczą prowadzoną w krajach i regionach podwyższonego ryzyka, w tym na obszarach dotkniętych konfliktami, z uwzględnieniem norm międzynarodowego prawa humanitarnego i szczególnych wyzwań w kontekście konfliktów, aby przedsiębiorstwom zagwarantować rozliczalność, a ofiarom – dostęp do wymiaru sprawiedliwości;

18. wyraża opinię, że w przyszłym prawodawstwie należy ustanowić kompleksowy, przejrzysty i spójny system odpowiedzialności, który powinien obejmować odpowiedzialność administracyjną, cywilną i karną oraz mechanizm sankcji służący przestrzeganiu nowych przepisów i ich egzekwowaniu; podkreśla, że w razie stwierdzenia, iż sankcje są odpowiednim środkiem, powinny one być jasne, skuteczne, proporcjonalne i odstraszające; przypomina w związku z tym o szerokim i skutecznym wyborze sankcji administracyjnych obowiązujących w prawie Unii, w szczególności w prawie konkurencji i prawie dotyczącym ochrony danych; wzywa Komisję do przewidzenia takich sankcji jak wysokie grzywny, zakaz udziału w zamówieniach publicznych i w programach wsparcia publicznego oraz zakaz pełnienia funkcji dyrektora przedsiębiorstwa; ponadto wzywa Unię i jej państwa członkowskie do tego, aby walkę z przestępstwami przeciwko środowisku uczyniły strategicznym priorytetem politycznym w ramach międzynarodowej współpracy sądowej oraz priorytetem instytucji i Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu, w szczególności poprzez sprzyjanie przestrzeganiu wielostronnych umów środowiskowych dzięki przyjęciu sankcji karnych, wymianę najlepszych praktyk oraz popieranie rozszerzenia zakresu działania Międzynarodowego Trybunału Karnego o czyny przestępcze stanowiące ekobójstwo; podkreśla istotne znaczenie mechanizmów odpowiedzialności cywilnej dla zapewnienia ofiarom dostępu do środków odwoławczych przed sądami unijnymi; podkreśla, że należy znieść bariery w dostępie do środków odwoławczych, m.in. poprzez ustanowienie odpowiednich zasad przedawnienia roszczeń i wsparcia finansowego na poczet kosztów sądowych;

19. podkreśla kluczowe znaczenie dostępu do skutecznych środków odwoławczych; przypomina, że podstawowym obowiązkiem państw jest zapewnienie dostępu do środków odwoławczych; uważa, że w przyszłym prawodawstwie należy zobowiązać przedsiębiorstwa do dysponowania skutecznym mechanizmem rozpatrywania skarg, który powinien być przejrzysty, dostępny, przewidywalny, bezpieczny, godny zaufania i rozliczalny; podkreśla, że mechanizmy rozpatrywania skarg przez przedsiębiorstwa mają funkcjonować jedynie jako systemy wczesnego ostrzegania umożliwiające udzielanie doraźnej pomocy i naprawianie nieznacznych szkód; podkreśla, że takie mechanizmy muszą być uznane przez władze publiczne i nigdy nie powinny uniemożliwiać skarżącemu dostępu do wymiaru sprawiedliwości; stwierdza, że szczególną uwagę należy poświęcić strefom przetwórstwa eksportowego, często zwolnionym ze stosowania prawa pracy i z opodatkowania, a także charakteryzującym się niegodziwymi warunkami pracy i ograniczeniami w działalności związków zawodowych; jest zdania, że te mechanizmy powinny być tworzone w porozumieniu z pracownikami i społecznościami, dla których będą przeznaczone; uważa ponadto, że przyszłe prawodawstwo powinno przewidywać skuteczne środki zaskarżenia dla ofiar naruszeń praw człowieka, szkód w środowisku i praktyk korupcyjnych, dostępne indywidualnie i w drodze powództw zbiorowych; uważa, że szczególną ochronę należy zapewnić obrońcom praw człowieka i ich prawnikom; uznaje, że należy również przewidzieć inne pozasądowe środki odwoławcze; uważa w związku z tym, że w przyszłym prawodawstwie należy lepiej wykorzystać rolę delegatur Unii we wdrażaniu przyszłego prawodawstwa, na przykład za pomocą mechanizmu rozpatrywania skarg, który umożliwiałby ofiarom nadużyć popełnianych przez przedsiębiorstwa mające siedzibę lub prowadzące działalność w Unii oraz ich łańcuchy dostaw składanie skarg;

20. podkreśla, że komplementarność i koordynacja z polityką, instrumentami i podmiotami w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju ma decydujące znaczenie i że w związku z tym w przyszłym prawodawstwie należy przewidzieć odpowiednie przepisy;

21. podkreśla, że lokalne społeczeństwo obywatelskie pozostaje kluczowym partnerem we wdrażaniu i monitorowaniu przyszłego prawodawstwa; zauważa zatem, że przyszłe prawodawstwo powinno zadbać o to, by na mechanizmy monitorowania przez społeczeństwo obywatelskie były przeznaczane trwałe środki oraz by powstały przejrzyste i ustrukturyzowane kanały interakcji społeczeństwa obywatelskiego z przedsiębiorstwami i podmiotami rządowymi;

22. podkreśla znaczenie uwzględniania i egzekwowania obowiązku należytej staranności w odniesieniu do praw socjalnych, praw w zakresie ochrony środowiska, praw człowieka i dobrego zarządzania w ramach takich instrumentów handlowych jak umowy o wolnym handlu, umowy inwestycyjne, umowy o partnerstwie gospodarczym lub ogólne systemy preferencji taryfowych; ostrzega przed stworzeniem polityki wprowadzającej podwójne standardy w zakresie praw i obowiązków przedsiębiorstw w umowach inwestycyjnych i handlowych; jest przekonany, że kluczowe znaczenie ma uczynienie rozdziałów umów o wolnym handlu dotyczących zrównoważonego rozwoju wiążącymi i wykonalnymi; uważa, że pomogłoby to również w unikaniu zakłóceń konkurencji ze strony przedsiębiorstw mających siedzibę poza Unią; jest przekonany, że wiążący i egzekwowalny traktat ONZ dotyczący biznesu i praw człowieka, który zapewniłby dostęp do wymiaru sprawiedliwości ofiarom naruszeń praw człowieka oraz mechanizmy zadośćuczynienia i odpowiedzialności poszkodowanym społecznościom, mógłby rozwiązać problem istniejących nierówności; ponownie podkreśla, jak ważny jest aktywny udział Unii w dyskusjach międzyrządowej otwartej grupy roboczej ds. korporacji transnarodowych i innych przedsiębiorstw w kontekście poszanowania praw człowieka; uważa, że równolegle z pracami nad prawodawstwem dotyczącym obowiązkowej należytej staranności przedsiębiorstw Unia powinna przyjąć mandat dotyczący aktywnego i konstruktywnego zaangażowania się w negocjacje w sprawie wiążącego traktatu ONZ dotyczącego biznesu i praw człowieka, aby zapewnić ambitne, równe warunki działania w zakresie ochrony praw człowieka i odpowiedzialności przedsiębiorstw na całym świecie; wzywa Komisję do aktywnych działań na forum WTO w celu promowania wielostronnych zasad zrównoważonego zarządzania globalnymi łańcuchami wartości, w tym obowiązkowej należytej staranności w łańcuchu dostaw, poczynając od sektora odzieżowego.

 


INFORMACJE O PRZYJĘCIU
W KOMISJI OPINIODAWCZEJ

Data przyjęcia

13.11.2020

 

 

 

Wynik głosowania końcowego

+:

–:

0:

14

2

9

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

Anna-Michelle Asimakopoulou, Hildegard Bentele, Dominique Bilde, Udo Bullmann, Catherine Chabaud, Antoni Comín i Oliveres, Ryszard Czarnecki, Gianna Gancia, Charles Goerens, Mónica Silvana González, Pierrette Herzberger-Fofana, György Hölvényi, Rasa Juknevičienė, Pierfrancesco Majorino, Erik Marquardt, Norbert Neuser, Jan Christoph Oetjen, Christian Sagartz, Marc Tarabella, Tomas Tobé, Miguel Urbán Crespo, Chrysoula Zacharopoulou, Bernhard Zimniok

Zastępcy obecni podczas głosowania końcowego

Alviina Alametsä, Frances Fitzgerald

 


GŁOSOWANIE KOŃCOWE W FORMIE GŁOSOWANIA IMIENNEGO
W KOMISJI OPINIODAWCZEJ

14

+

S&D

Udo Bullmann, Mónica Silvana González, Pierfrancesco Majorino, Norbert Neuser, Marc Tarabella,

RENEW

Catherine Chabaud, Charles Goerens, Jan-Christoph Oetjen, Chrysoula Zacharopoulou

GREENS/EFA

Alviina Alamtesä , Pierrette Herzberger-Fofana, Erik Marquardt

GUE/NGL

Miguel Urbán Crespo

NA

Antoni Comín i Oliveres

 

2

-

ID

Gianna Gancia, Bernhard Zimniok

 

9

0

EPP

Anna-Michelle Asimakopoulou, Hildegard Bentele, Frances Fritzgerald, György Hölvényi, Rasa Juknevičienė, Christian Sagartz, Tomas Tobé

ID

Dominique Bilde

ECR

Ryszard Czarnecki,

 

Objaśnienie używanych znaków:

+ : za

- : przeciw

0 : wstrzymało się

 

 

 


 

 

 

ZAŁĄCZNIK: WYKAZ PODMIOTÓW LUB OSÓB, OD KTÓRYCH SPRAWOZDAWCA OTRZYMAŁ INFORMACJE

Poniższy wykaz opracowano na zasadzie zupełnej dobrowolności, na wyłączną odpowiedzialność sprawozdawcy. Przy sporządzaniu sprawozdania, do czasu przyjęcia go w komisji, sprawozdawca otrzymał informacje od następujących podmiotów lub osób:

Podmiot lub osoba

Anti-Slavery International

Amfori

Amnesty International

ASN Bank

BusinessEurope

CNV Internationaal

Cobalt Institute

EuroCommerce

European Chemical Employers Group

European Coalition for Corporate Justice

European Cocoa Association

European Parliament Working Group on Responsible Business Conduct

European Trade Union Confederation

Federation of German Consumer Organisations

Friends of the Earth Europe

German Retail Federation

Global Reporting Initiative

Global Witness

H&M Group

INretail

International Federation for Human Rights

MEDEF

MVO Nederland

Organisation for Economic Co-operation and Development

Sociaal-Economische Raad (Social and Economic Council)

Tony’s Chocolonely

VNO-NCW

 

 


INFORMACJE O PRZYJĘCIU PRZEZ KOMISJĘ PRZEDMIOTOWO WŁAŚCIWĄ

Data przyjęcia

27.1.2021

 

 

 

Wynik głosowania końcowego

+:

–:

0:

21

1

1

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

Manon Aubry, Geoffroy Didier, Pascal Durand, Ibán García Del Blanco, Jean-Paul Garraud, Esteban González Pons, Mislav Kolakušić, Sergey Lagodinsky, Gilles Lebreton, Karen Melchior, Jiří Pospíšil, Franco Roberti, Marcos Ros Sempere, Ernő Schaller-Baross, Stéphane Séjourné, Raffaele Stancanelli, Marie Toussaint, Adrián Vázquez Lázara, Axel Voss, Marion Walsmann, Tiemo Wölken, Lara Wolters, Javier Zarzalejos

Zastępcy obecni podczas głosowania końcowego

Caterina Chinnici, Heidi Hautala, Bettina Vollath

 


 

GŁOSOWANIE KOŃCOWE W FORMIE GŁOSOWANIA IMIENNEGO W KOMISJI PRZEDMIOTOWO WŁAŚCIWEJ

21

+

PPE

Geoffroy Didier, Esteban González Pons, Jiří Pospíšil, Axel Voss, Marion Walsmann, Javier Zarzalejos

S&D

Ibán García Del Blanco, Franco Roberti, Marcos Ros Sempere, Tiemo Wölken, Lara Wolters

Renew

Pascal Durand, Karen Melchior, Stéphane Séjourné, Adrián Vázquez Lázara

ID

Jean-Paul Garraud, Gilles Lebreton

Verts/ALE

Heidi Hautala, Marie Toussaint

The Left

Manon Aubry

NI

Mislav Kolakušić

 

1

-

ECR

Raffaele Stancanelli

 

1

0

PPE

Ernő Schaller-Baross

 

Objaśnienie używanych znaków:

+ : za

- : przeciw

0 : wstrzymało się

 

 

Ostatnia aktualizacja: 26 lutego 2021
Informacja prawna - Polityka ochrony prywatności