Grootste witwasrisico’s verdienen hoogste prioriteit

Als je een bankrekening wilt openen, vragen banken je allerlei informatie. Dat doen ze onder andere om witwassen tegen te gaan. Maar schieten ze niet door? Hebben ze echt al die informatie van je nodig?
“Banken hebben informatie nodig om voor iedere klant te kunnen bepalen hoe hoog het risico op witwassen of financieren van terrorisme is. Als een bank het risico hoog inschat, dan vraagt die om extra informatie. In ons toezicht zien we dat banken soms de risico’s hoger inschatten dan ze in werkelijkheid zijn. Dan vragen banken meer informatie dan feitelijk nodig zou zijn. Het omgekeerde komt ook voor, dus dat banken te weinig informatie vragen.” 

Veel informatie geven: dat lijkt me vervelend voor klanten...
“Klanten willen een inspanning leveren om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan. Maar dan moet het wel duidelijk zijn dat de gevraagde informatie hieraan echt bijdraagt. DNB ziet dat banken meer kunnen doen om klanten duidelijk te maken waarom ze bepaalde informatie willen.”

Iedereen moet toegang hebben tot het betalingsverkeer, zo stelt DNB. Dat kan op gespannen voet staan met het anti-witwasbeleid waarbij een bank toekomstige klanten kritisch controleert. Loop je met die strenge controles het risico dat je mensen of sectoren onterecht uitsluit?  
“Banken accepteren niet alle potentiële klanten, beperken de dienstverlening, en nemen afscheid van bestaande klanten. Dat doen ze omdat ze bij deze klanten een te hoog risico zien op betrokkenheid bij witwassen of criminaliteit. Bijvoorbeeld een klant die aangeeft een groenteboer te zijn maar er wordt geen groente ingekocht maar wel omzet afgestort. Maar banken weten nooit 100% zeker of hun (potentiële) klant betrokken is bij een criminele geldstroom. Banken zijn geen opsporingsinstanties zoals de FIOD of de politie, maar gaan af  op de beschikbare informatie. Het kan dus zijn dat ze ten onterechte afscheid nemen van klanten. We hebben echter geen aanwijzingen dat het gaat om systematische uitsluiting van klanten uit specifieke sectoren.” 

DNB pleit in het rapport 'Van herstel naar balans’ voor meer risicogebaseerd controleren van klanten. Dus inzoomen op de groepen met hoge risico’s. Waar ziet DNB de hoge risico’s?
"Denk aan sectoren die kwetsbaarder zijn voor misbruik door drugscriminaliteit zoals de transportsector, groothandel en vastgoed. Dit betekent niet dat banken deze sectoren niet als klant willen, maar wel meer informatie vragen om geldstromen goed te kunnen beoordelen. In geval van onacceptabele risico’s kan de bank een klant niet accepteren of de relatie beëindigen.

Ook sectoren waar veel cash in omgaat zoals de horeca, schroothandel of de bouw vormen een mogelijk hoger risico voor witwassen of terrorismefinanciering. Het bestempelen van gebruik van contant geld als risico levert een spanningsveld op. Contant geld is een wettig betaalmiddel, waarvan legitiem gebruik moet kunnen worden gemaakt. Het excessief gebruik van contant geld kan een indicator zijn voor witwassen of terrorismefinanciering. Het Convenant Contant Geld, dat eerder dit jaar is afgesloten door onder andere de vier grote banken, vertegenwoordigers van consumenten en DNB, helpt als richtlijn bij dit spanningsveld. Daarin staat bijvoorbeeld waarmee bij contant geld rekening moet worden gehouden met maatregelen tegen witwassen en terrorismefinanciering." 

En hoe zit het dan met klanten waarbij het risico laag is?
“DNB stelt dat bij klanten met een klein risico de controle beperkter kan blijven. Denk aan alle mensen die iedere maand een inkomen of uitkering ontvangen, de huur en de boodschappen betalen maar waar geen bijzondere dingen op de rekening gebeuren. In die gevallen kan de controle worden beperkt.  

In het toezicht zien we dat banken wel eens te veel doen bij klanten met lage risico’s. Dat doen ze om aan de veilige kant te blijven en te voldoen aan alle wettelijke vereisten. We zijn ons ervan bewust dat ons toezicht hier soms aan bijdraagt. De banken en ook DNB moeten accepteren dat banken mogelijk een risico over het hoofd zien omdat de controle beperkt is. Dus een meer risicogebaseerde aanpak van banken én toezichthouders. Wij vinden het belangrijk dat we met de financiële sector meer duidelijkheid krijgen over de vraag: wanneer is het goed genoeg? Daar gaan we het over hebben in rondetafelbijeenkomsten. Het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer is hier nauw bij betrokken."

Banken hebben veel geïnvesteerd in de controle van ongebruikelijke transacties. De kosten van deze controles lopen hoog op. Banken overwegen om de betaalrekening duurder te maken. Hoe komt dat?
“De kosten die banken maken voor deze controles zijn inderdaad fors toegenomen. Deels ook omdat banken achterstanden moeten wegwerken. Veel banken zijn bezig hun klantendossiers, transactiemonitoring en het melden van ongebruikelijke transacties op orde te brengen. Dit brengt extra kosten met zich mee. Voor een deel zijn deze investeringen echter blijvend en nodig om misbruik van onze financiële sector door criminaliteit zo veel mogelijk te voorkomen en traceren. Een deel van deze kosten berekenen banken door aan klanten. Zo betalen we allemaal een beetje mee aan het voorkomen en bestrijden van witwassen en de vaak ernstige criminaliteit die daaraan ten grondslag ligt." 

Banken uiten ook weleens kritiek op het toezicht van DNB. Zij vinden dat DNB de nadruk legt op het controleren of ze de regels goed naleven. Staat DNB open voor innovaties vanuit de sector?
“Wij kijken zorgvuldig naar onze eigen rol en wat beter kan. Voor ons staat het doel van de wet voorop: een schone en integere financiële sector. Om dat te bereiken is een goede risicogebaseerde aanpak noodzakelijk. Innovaties kunnen zeker bijdragen aan het bereiken van dit doel. DNB is geïnteresseerd in ontwikkelingen die banken verder helpen, en die effectiever èn efficiënter kunnen zijn. Een voorbeeld: de digitale identiteit. Daarmee kunnen banken veel eenvoudiger iemands identiteit vaststellen en dat verlaagt de kosten. We letten er op dat nieuwe technieken verantwoord worden ingezet. Zo moeten klantgegevens worden beschermd en de privacy gewaarborgd zijn.”

Meer informatie

• Persbericht 'Aanpak van witwassen moet gerichter'
• Video beleidsmedewerker