Vrouwen krijgen bij bevalling vaak knip zonder toestemming: ‘Ik kwam er pas achter bij het hechten’

Zorgverleners moeten volgens de wet toestemming vragen aan een patiënt voor ingrijpende medische handelingen. In de geboortezorg zijn dat bijvoorbeeld een vaginaal onderzoek, een keizersnede of het zetten van een knip om de bevalling sneller te laten verlopen, omdat het kindje in gevaar is. Deze toestemming mag zowel mondeling als schriftelijk zijn. Daaraan voorafgaand moeten zorgverleners voldoende informatie geven over de verschillende behandelmogelijkheden en de gevolgen daarvan. Een patiënt mag een behandeling altijd weigeren.

Die weigering wordt echter niet altijd gerespecteerd, blijkt uit onderzoek van gezondheidswetenschapper Marit van der Pijl van het Amsterdam UMC. Ruim 11 duizend vrouwen vulden een vragenlijst in, waarin zij konden aangeven of ze tijdens hun bevalling een of meer van tien veelvoorkomende medische handelingen hadden ondergaan. En zo ja, of hun zorgverlener daarvoor toestemming had gevraagd.

‘Vervelend’

Bijna alle vrouwen ondergingen tijdens hun bevalling vaginaal onderzoek en ruim 90 procent gaf aan dat een zorgverlener daarvoor ook toestemming had gevraagd. Van de 2.308 vrouwen die een knip kregen, zeiden 962 (41,7 procent) echter dat hun zorgverlener niet om hun toestemming had gevraagd. Van hen vond 26,5 procent, ofwel 255 vrouwen, dat ook vervelend.

Nog eens 43 vrouwen weigerden de knip, maar kregen die toch. Ook een injectie met het hormoon oxytocine, om de placenta geboren te laten worden en bloedverlies te voorkomen, kwam veel voor: 2.274 van de 4.788 vrouwen die zo’n prik kregen, zeiden dat hun niet vooraf was gevraagd of ze dat goed vonden. 41 van hen kregen de injectie ondanks protest.

‘Het lastige in de geboortezorg is dat zorgverleners zich verantwoordelijk voelen voor zowel de moeder als het kind’, licht Martine Hollander, gynaecoloog in het Radboud UMC in Nijmegen en medeonderzoeker, toe. ‘Maar als de moeder een behandeling niet wil, heeft dat ook gevolgen voor het kind. Dat is anders dan iemand met borstkanker die na voorlichting geen chemotherapie wil.’ Voor de zorgverlener gaat gevoelsmatig het belang van het kind voor.

Mondelinge toestemming

De laatste jaren is er meer aandacht voor toestemming voor medische handelingen, denkt Martijn Oudijk, hoogleraar verloskunde in het Amsterdam UMC en niet betrokken bij het onderzoek.

Omdat medische toestemming, ook in de geboortezorg, vaak mondeling plaatsvindt, is vaak niet meer te achterhalen of de toestemming daadwerkelijk niet is gevraagd of dat vrouwen de vraag in alle hectiek van de bevalling niet hebben meegekregen.

Overigens definieert de wet niet wat ‘ingrijpend’ is. Hollander vraagt voor de zekerheid ook toestemming voor minder ingrijpende handelingen, bijvoorbeeld als ze de buik van een zwangere wil voelen of haar bloeddruk wil meten. Oudijk vindt dat logisch voor ingrijpende handelingen als een keizersnede of een knip. ‘Maar we moeten niet te ver doorschieten. Als ik met buikpijn naar de huisarts ga, verwacht ik dat die aan mijn buik wil voelen en wil luisteren. Ik zou het merkwaardig vinden als de huisarts mij daarvoor toestemming vraagt. Sommige dingen horen er gewoon bij.’

Niet alle vrouwen die ongewild een ingreep ondergingen, vonden dat achteraf erg, maar de meeste wel. ‘De ene vrouw wil wel graag meebeslissen, de ander heeft daar minder behoefte aan. Maar toestemming vragen zou wettelijk en ethisch gezien wel moeten gebeuren’, aldus Van der Pijl.